علل سوزش سر دل یا رفلاکس معده و راه‌کارهایی برای درمان آن

زمانی می‌توان گفت فردی به بیماری رفلاکس معده (GERD) مبتلا است که محتویات معده، اسیده معده و حتی عصاره‌ی لوزالمعده حداقل دو بار در هفته به مری می‌آیند. رفلاکس معده یا سوزش سر دل از جمله بیماری‌های رایج است که در هر جای جهان دیده می‌شود، اما با این حال در کشورهای غربی میزان شیوع این عارضه نسبت به سایر کشورها، 20 تا 30 درصد بیش‌تر است.

این نوشتار بر روی رفلاکس معده تمرکز دارد. در ادامه به علائم رفلاکس معده، علل آن و هم‌چنین روش‌هایی برای درمان و پیشگیری از آن می‌پردازیم. پس در صورتی که به دنبال اطلاعات بیش‌تر در ارتباط با رفلاکس معده هستید با ما تا انتهای این نوشتار همراه باشید.

علل رفلاکس معده

معده حاوی یک اسید به نام اسید هیدروکلریک است، اسیدی قوی که موجب تجزیه‌ی غذاها در معده شده و از معده در برابر پاتوژن‌ها از جمله باکتری‌ها محافظت می‌کند. البته این اسیدِ قوی به خود معده آسیبی وارد نمی‌سازد زیرا معده از یک پوشش برای محافظت از این اسید برخوردار است؛ این در حالی است که مری فاقد این پوشش است و اگر اسید وارد مری شود موجب آزار آن می‌شود.

هم‌چنین یک اسفنکتر در پایین مری و بالای معده وجود دارد که در واقع به عنوان یک سوپاپ عمل می‌کند. یعنی موجب می‌شود که غذا از مری به معده وارد شود ولی غذا از معده به مری وارد نشود. اما به دلایلی در برخی مواقع این اسفنکتر به درستی کار نمی‌کند و بنابراین اسید و غذا از معده وارد مری می‌شوند و رفلاکس معده رخ می‌دهد و فرد علائم سوزش سر دل را تجربه می‌کند.

رفلاکس معده یا GERD گاه حتی بر افراد سالم نیز تأثیر می‌گذارد و موجب آزارشان می‌شود، اما اغلب دلایل آن ناشناخته هستند. برخی از دلایل شناخته‌شد‌ه‌ی آن نیز قابل پیشگیری نیستند. به عنوان مثال، یکی از دلایل رفلاکس معده «فتق هیاتال» است، حفره‌ای که موجب می‌شود محتویات بالای معده اجازه داشته باشند که به قفسه سینه وارد شوند و در نتیجه رفلاکس معده رخ دهد.

البته در بین علل رفلاکس معده یک سری هم هستند که به راحتی می‌توان آن‌ها را کنترل کرد و در نتیجه موجب پیشگیری از رفلاکس معده شد، از جمله:

• چاقی
• استعمال سیگار
• ورزش نکردن
• برخی داروها (از قبیل داروهای آسم، آنتی‌هیستامین‌ها، مسکن‌ها، آرام‌بخش‌ها و ضد افسردگی‌ها)

البته نقش برخی خوراکی‌ها در بدتر شدن وضعیت رفلاکس معده را نباید نادیده گرفت. از جمله مواد غذایی که ریفلاکس معده را به همراه دارند می‌توان از موارد زیر نام برد:

• کافئین
• الکل
• نمک
• شکلات
• نوشابه گازدار
• رژِیم‌های غذایی کم فیبر
• نمک

هم‌چنین کسانی که عادت دارند پس از خوردن غذا دراز بکشند نیز بیش‌تر به رفلاکس معده مبتلا می‌شوند. البته منظور از «پس از خوردن غذا» حتماً همان لحظه نیست، بلکه حتی تا 3 ساعت پس از خوردن غذا اگر دراز کشیده شود خطر بازگشت اسیده معده به مری افزایش می‌یابد.

علائم رفلاکس معده

رفلاکس معده عموماً احساس سوزش در بالای معده و قفسه سینه را موجب می‌شود، سوزشی که گاه با خم شدن تشدید شده و حتی در صورت لمس نیز بیش‌تر فرد را آزار می‌دهد. این سوزش ممکن است چند ساعت به طول بینجامد و در اغلب موارد پس خوردن غذا بدتر هم می‌شود.

البته گاه سوزش در پشت گلو و حتی در پشت سینه هم احساس می‌شود و در برخی موارد نیز در گلو موجب احساس طعم تلخ و یا ترش ناخوشایندی می‌گردد. در کل، همانطور که در بالا نیز گفته شد، اگر سوزش سر دل بیش از دو بار در هفته احساس شود می‌توان گفت که فرد به بیماری رفلاکس معده مبتلا است.

سایر علائم رفلاکس عبارت‌اند از:

• سرفه خشک
• خس خس کردن
• بوی بد دهان
• حالت تهوع
• استفراغ
• احساس درد یا خفگی در گلو
• پوسیدگی تدریجی دندان‌ها

خطرها و عوارض رفلاکس معده

بیماری رفلاکس معده به خودی خود بیماری خطرناکی نیست، اما اگر درمان نشود می‌تواند عوارض خطرناکی داشته باشد. در صورت درمان نشدن رفلاکس معده در دراز مدت حتی احتمال ابتلا به سرطان نیز وجود دارد. در کل، در صورتی که مری مدام در معرض اسید معده قرار گیرد احتمال بروز بیماری‌های زیر وجود دارد:

1. ازوفاژیت (التهاب مری): برخورد مداوام‌اسید معده به پوشش مری می‌تواند دست آخر به التهاب مری منجر شود.
2. مری بارت: مری بارت یک عارضه جدی است که می‌تواند به تدریج به سرطان تبدیل شود. برخورد مداوم اسید معده به پوشش مری موجب مری بارت می‌شود.

درمان رفلاکس معده

درمان‌های متعددی برای رفلاکس معده وجود دارد که بهترینِ آن‌ها موارد زیر هستند:

• داروهایی مانند امپرازول، رابپرازول و اسومپرازول
• مسدودکننده‌های h2 از جمله سایمتیدین، فاموتیدین و رانیتیدین
• شربت‌های آنتی اسید

اما گزینه‌ی اصلی کسانی که به طور جدی به رفلاکس معده مبتلا هستند استفاده از داروهای امپرازول و مسدودکننده‌های h2 است. هم‌چنین در سطح داروخانه‌ها آنتی اسیدهای متعددی وجود دارند که می‌توانند برای درمان کوتاه مدت مفید باشند. این آنتی اسیدها در واقع بیش‌تر برای درمان فوری مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اکثر آن‌ها حاوی ترکیبات شیمیایی مانند کلسیم کربنات، بی‌کربنات سدیم، آلومینیوم و منیزیم هیدروکساید هستند. البته جز داروهای فوق، یک سری کارها و موارد دیگر نیز هستند که می‌توانند برای درمان رفلاکس معده مفید باشند. به عنوان مثال افرادی که به رفلاکس مبتلا هستند بهتر است سراغ لباس‌های تنگ نروند.

هم‌چنین سیگار یکی از علل رفلاکس است و بهتر است برای درمان رفلاکس هرچه سریع‌تر ترک شود. چاقی هم یکی از علل رفلاکس است و بنابراین افراد مبتلا به رفلاکس در صورت داشتن اضافه وزن باید فکری به حال اضافه وزن کنند.

مورد دیگری که باید رعایت شود، دراز کشیدن بعد از غذا خوردن است. بهتر است تا 3 ساعت پس از غذا خوردن از دراز کشیدن اجتناب شود. تا جای امکان شام باید 3 ساعت قبل از خواب صرف شود، در غیر این صورت امکان آن که به هنگام خواب سوزش سر دل احساس شود زیاد خواهد بود.

سایر مواردی که ممکن است در کاهش شدت علائم رفلاکس معده مفید باشند عبارت‌اند از:

• جویدن آدامس (افزایش ترشح بزاق بر اثر جویدن آدامس می‌تواند در کاهش علائم رفلاکس مفید باشد.)
• شربت آلوئه ورا (البته منظور از شربت آلوئه ورا شربت کارخانه‌ای و فرآوری شده نیست.)
• کاهش مصرف غذاهای پر ادویه
• کاهش مصرف کافئین
• افزایش میزان فیبر در رژیم غذایی با مصرف میوه‌جات و سبزیجات

منابع:

1. https://www.medicalnewstoday.com/articles/146619.php
2. https://www.healthline.com/health/gerd/diet-nutrition