فتق چیست و چه درمان‌هایی برای آن وجود دارد
فتق چیست
فتق معمولا زمانی رخ می‌دهد که یکی از اعضا یا قسمت‌های بدن با اعمال فشار از دیواره عضله یا بافتی که آن را در بر گرفته بیرون بزند. به عنوان مثال، روده‌ها ممکن است از نواحی ضعیف دیواره بطنی بیرون بزنند. رایج‌ترین نوع فتق، فتق بطنی است، اما این عارضه می‌تواند در قسمت بالای ران، ناحیه شکم و یا کشاله ران نیز رخ دهد.
اکثر فتق‌ها خطرناک نیستند، اما بعضی از آن‌ها می‌توانند خطرناک باشند. فتق ممکن است در هنگام تولد (به صورت مادرزادی) وجود داشته باشد، یا ممکن است بعدا به وجود آید.
انواع فتق
- فتق بطنی و لگنی
- فتق‌های کشاله ران شایع‌ترین نوع فتق‌های بطنی هستند.
- فتق فمورال، این نوع فتق بیشتر در زنان رخ می‌دهد.
- فتق‌های ابتوراتور، آخرین دسته فتق‌های لگنی هستند که بیشتر در زنانی که تجربه چندین‌بار بارداری را داشته یا وزن قابل توجهی را از دست داده‌اند اتفاق می‌افتد.
- فتق‌های پی‌گاستریک، بیشتر در نوزادان رخ می‌دهد
- فتق‌های اشپیگل
- فتق اینسیژنال یا دیواره شکم
- فتق هیاتال، این نوع فتق می‌تواند به عوارض جدی نظیر انسداد یا پیچ‌خوردگی معده منجر شود.
- فتق تروماتیک
- فتق دیافراگمی مادرزادی که بسیار نادر است
علل رایج ابتلا به فتق
فتق معمولا به دلیل ضعف عضلانی و فشار رخ می‌دهد و بسته به علت به وجود آورنده آن، ممکن است به تدریج و یا به سرعت گسترش یابد. علل رایج ابتلا به فتق عبارتند از:
- نقص در دیواره بطنی نزدیک به رحم، که یک نقص مادرزادی است
- سن
- ابتلا به سرفه مزمن
- آسیب ناشی از ضربه یا جراحی
- بارداری‌ای که به بطن فشار آورد
- داشتن یبوستی که در هنگام حرکت روده باعث ایجاد فشار شود
- بلند کردن وزنه‌های سنگین
- جمع شدن مایع در شکم (آسیت)
- افزایش ناگهانی وزن
- انجام جراحی در ناحیه‌های ضعیف بدن
- سرفه یا عطسه مداوم
در کل می‌توان گفت که هر چیزی که باعث اعمال فشار به دیواره‌های داخل شکم شود می‌تواند سبب بروز فتق گردد. علاوه بر این، چاقی، تغذیه نامناسب و سیگار کشیدن، می‌توانند عضلات را تضعیف نموده و فتق را تشدید کنند.
چه کسانی در معرض ابتلا به فتق قرار دارند
- کسانی که در فامیل دور یا نزدیک‌شان این بیماری وجود داشته باشد
- افرادی که دچار اضافه وزن و چاقی هستند
- کسانی که به سرفه مزمن مبتلا هستند
- افرادی که از یبوست مزمن رنج می‌برند
- افراد سیگاری که به طور مداوم سیگار می‌کشند
- شرایطی مانند فیبروز کیستیک نیز می‌تواند به طور غیر مستقیم خطر ابتلا به فتق را افزایش دهد زیرا فیبروز کیستیک عملکرد ریه‌ها را کاهش داده و باعث افزایش سرفه مزمن می‌شود.
علائم و نشانه‌های فتق
شایع‌ترین نشانه فتق، احساس ورم و توده در منطقه آسیب دیده است. در صورت ابتلا به فتق معمولا در حالت ایستاده، خم شدن و یا در زمان سرفه شدید، می‌توانید فتق خود را لمس کنید. اگر کودک شما به فتق مبتلا باشد، ممکن است فقط زمانی که گریه می‌کند بتوانید توده غده مانندی را در ناحیه شکم او احساس کنید.
1- علائم رایج فتق اینگوینال
- درد یا ناراحتی در ناحیه آسیب دیده به ویژه هنگام خم شدن، سرفه یا بلند شدن
- ضعف، فشار و یا احساس سنگینی در شکم
- سوزش یا احساس درد در محل فتق
2- علائم فتق هیاتال
- رفلاکس اسید معده، یعنی بازگشت اسید معده به عقب و ایجاد حس سوزش در مری
- درد قفسه سینه
- مشکل در بلع
3- علائم فتق‌های فمورال و ابتوراتور
علائم این نوع فتق‌ها بسیار شبیه به فتق‌های اینگوینال هستند هر چند به دلیل محل فتق، ممکن است تشخیص توده دشوار باشد.
4- علائم فتق‌های بطنی
- تورم یا انقباض در کشاله ران یا کیسه بیضه
- افزایش درد در محل توده
- درد در هنگام بلند شدن
- بزرگ‌تر شدن توده به مرور زمان
- احساس درد خفیف
- بروز علائم انسداد روده
درمان فتق
روند و نوع درمان فتق به ابعاد فتق و شدت علائم در فرد بستگی دارد. پزشک ممکن است گزینه‌های زیادی نظیر تغییر سبک زندگی، دارو یا جراحی را برای درمان فتق پیشنهاد کند.
1- تغییر سبک زندگی
در بیشتر شرایط، تغییرات غذایی می‌توانند علائم فتق را کاهش دهند، اما فتق را از بین نمی‌برند. لذا بهتر است از وعده‌های غذایی زیاد یا سنگین اجتناب نموده و هم‌چنین پس از مصرف وعده غذا مدتی را به خم شوید تا فشار کمتری به شکم وارد شود.
سعی کنید تناسب اندام‌تان را حفظ نمایید. برخی تمرینات ورزشی ممکن است به تقویت عضلات اطراف فتق کمک نموده و علائم فتق را کاهش دهند. با این حال، انجام تمرینات شدید می‌تواند به عضلات موجود در ناحیه فتق فشار آورده و فتق را بدتر کنند. بنابراین بهتر است در مورد چگونگی انجام تمرینات ورزشی با پزشک، و یا متخصص فیزیوتراپی خود صحبت کنید.
اگر اینگونه تغییرات باعث کاهش علائم فتق شما نشد، ممکن است به عمل جراحی برای برداشتن فتق نیاز داشته باشید. علاوه بر این شما می‌توانید علائم فتق را از طریق اجتناب از مصرف غذاهایی که باعث رفلاکس اسید یا سوزش معده می‌شوند، مانند غذاهای تند و غذاهای حاوی سس گوجه فرنگی کاهش دهید.
هم‌چنین شما می‌توانید از طریق کاهش وزن و ترک سیگار از رفلکس اسید معده جلوگیری نموده و علائم فتق را کاهش دهید، داروهایی که اسید معده را کاهش می‌دهند، نیز می‌توانند فتق را تسکین داده و علائم را بهبود بخشند.
2- عمل جراحی
اگر فتق شما در حال رشد بوده، بزرگ‌تر شده یا درد آن بیشتر شود بهتر است آن را به وسیله جراحی بردارید. فتق‌ها را می‌توان با جراحی باز یا لاپاروسکوپی برداشت. جراحی لاپاروسکوپی با استفاده از یک دوربین و تجهیزات جراحی کوچک انجام می‌شود و لذا آسیب کمتری را به بافت اطراف وارد می‌کند.
جراحی باز به دوره طولانی‌تری برای بهبود نیاز دارد که ممکن است تا 6 هفته به طول انجامد. فتق دوره نوزادی اغلب توسط متخصص کودکان و در مهد کودک تشخیص داده شده و ممکن است از یک جراح اطفال خواسته شود تا معاینه نهایی را انجام دهد.
منابع:
مطالب مرتبط
سهیلا دوست‌پژوه
علاقه مند به ترجمه و تالیف و نویسندگی
