پلاکت خون بالا در شرایط مختلف به چه معناست؟

آزمایش شمارش پلاکت‌ها یک آزمایش خون است که میانگین تعداد پلاکت‌ها را در خون اندازه گیری می‌کند. پلاکت‌ها به عنوان یکی از اجزای خونی کمک می‌کنند تا زخم‌ها را التیام یابند و از خون‌ریزی بیش از حد جلوگیری می‌کنند. سطح پلاکت بالا یا پایین پلاکت می‌تواند نشانه بیماری شدید باشد.

آزمایش خونی شمارش پلاکت‌ها به طور معمول بخشی از آزمایش شمارش کامل خون (CBC) است. CBC اطلاعات مهمی در مورد تعداد سلول‌های مختلف خون در بدن ارائه می‌کند.

پلاکت‌ها که به آن ترومبوسیت نیز می‌گویند، قطعاتی از سلول‌های بزرگ‌تر ساخته شده در مغز استخوان به نام مگاکاریوسیت‌ها می‌باشند.

آزمایش پلاکت خون چیست؟

• آزمایش CBC ممکن است شامل آزمایش شمارش پلاکت نیز باشد.
• این آزمایش می‌تواند مقادیر پلاکتی را در هر میکرولیتر خون (میلی لیتر) نمایش دهد.
• تعداد پلاکت‌هایی که یک فرد به طور متوسط ​​در هر میکرولیتر خون دارا می‌باشد با این روش اندازه گیری می‌شود.
• پلاکت خون نرمال در اکثر افراد سالم 150000 تا 400000 در هر میلی لیتر است.

پلاکت خون بالا به چه معناست؟

پلاکت خون بالا در اثر فعالیت بیش از حد مغز استخوان در تولید پلاکت‌ها ایجاد می‌شود. هنگامی که دلیل آن ناشناخته است، به آن ترومبوسیتوز اولیه یا اساسی گفته می‌شود. هنگامی که پلاکت‌های اضافی ناشی از عفونت یا بیماری دیگر ایجاد شده باشد، به آن ترومبوسیتوز ثانویه گفته می‌شود.

ترومبوسیتوز اولیه ناشی از اختلال در مغز استخوان بوده و ممکن است به دلیل یک بیماری نادر به نام اختلال میلوپرولیفراتیو ایجاد گردد، در این بیماری اغلب علائم و نشانه‌های خاصی وجود ندارد و هنگام آزمایش روتین بررسی سلامتی یا به دلایل دیگر، ممکن است این بیماری شناسایی شود.

افرادی که به این بیماری مبتلا هستند ممکن است در اثر لخته شدن بیش از حد پلاکت‌ها در معرض لخته شدن بیش از حد خون (ترومبوز) باشند اما ممکن است در اثر عملکرد نادرست پلاکت‌ها به طور عادی، دچار خون‌ریزی شوند. این اختلال اغلب با جهش در ژن به نام JAK2 همراه است.

در صورتی که پزشک گمان کند که فرد دچار این اختلال می‌باشد، آزمایشات خونی مربوط به جهش این ژن را درخواست خواهد داد. بیش از نیمی از مبتلایان به ترومبوسیتمی اولیه جهش JAK2 دارند. افرادی که دارای اختلال میلوپرولیفراتیو یا میلودیسپلاستیک دیگر هستند، مانند لوسمی میلوئید مزمن، پلی سیتمی ورا یا زیرگروه‌های خاصی از سندرم میلودیسپلاستیک، ممکن است تعداد پلاکت‌های قابل توجهی بالاتر نیز داشته باشند.

علائم پلاکت خون بالا

افراد مبتلا به ترومبوسیتوز اغلب علائم یا نشانه خاصی ندارند. علائم و نشانه‌های ترومبوسیتوز واکنشی، در صورت بروز، به شرایط زمینه‌ای مربوط می‌باشند.

افراد مبتلا به ترومبوسیتمی اولیه ممکن است علائم و نشانه‌های مربوط به لخته خون و خون‌ریزی داشته باشند، از جمله:

• سردرد
• سرگیجه یا احساس سبکی در سر
• درد قفسه سینه
• ضعف
• تهوع یا سوزن سوزن شدن دست و پا

افزایش خطر لخته شدن خون

سطح پلاکت می‌تواند به طور موقت بالاتر از حد معمول باشد که این حالت در افرادی که تحت عمل جراحی و خون‌ریزی قرار گرفته‌اند، دیده شده و بعد از بهبودی به حد عادی باز می‌گردد.

افراد با پلاکت خون بالا بیشتر مستد ابتلا به تشکیل لخته خونی می‌باشند. فرآیند لخته شدن یک محافظت طبیعی در برابر شرایط خون‌ریزی است. بدن در حین و به دنبال آسیب دیدگی پلاکت بیشتری تولید می‌کند.

اما، به دلیل اینکه پلاکت‌ها باعث لخته شدن خون می‌شوند، می‌توانند باعث ایجاد لخته‌های خونی خطرناک در بازوها یا پاها نیز شوند. لخته خون ممکن است شکسته شود یا به منطقه دیگری از بدن حرکت نماید.

خطر لخته شدن خون در افرادی که در اثر بیماری محدود به رختخواب هستند یا قادر به تحرک اندام‌های خود نمی‌باشند، بیشتر است.

افرادی که تعداد پلاکت آنان به دلیل آسیب دیدگی اخیر افزایش یافته است اما باید در رختخواب بمانند ممکن است برای کاهش خطر لخته شدن خون در آنان نیاز به نظارت بیشتری وجود داشته باشد.

شرایط کمی جدی و موقتی

برخی از شرایط موقتی می‌توانند باعث افزایش بیشتر از حد معمول پلاکت‌ها گردند. پزشک ممکن است انجام مجدد آزمایش را چند روز یا چند هفته بعد درخواست نمایند. برخی از دلایل رایج که پلاکت‌ها به طور موقت افزایش می‌یابند عبارتند از:

• بهبودی بعد از آسیب دیدگی اخیر
• بهبودی بعد از خون‌ریزی بعد از عمل جراحی
• بهبود بعد از مصرف بیش از حد مشروبات الکلی یا کمبود ویتامین B12
• فعالیت بدنی شدید یا سخت مانند ورزش دو ماراتن
• استفاده از قرص‌های ضد بارداری

شرایط جدی‌تر و مزمن

اگر شمار پلاکت‌های شخص همچنان بالا باقی بماند، برخی از شرایط پزشکی زیر ممکن است مسئول آن باشند:

1- سرطان:

برخی از سرطان‌ها مانند سرطان ریه، معده، سینه و تخمدان و هم‌چنین لنفوم می‌تواند باعث بروز پلاکت خون بالا شوند. برای رسیدن به یک جواب قطعی در مورد ارتباط پلاکت خون بالا و سرطان نیاز به آزمایش خون اضافی، اسکن یا بیوپسی برای تایید وجود سرطان نیاز می‌باشد.

2- کم خونی:

افراد مبتلا به کمبود آهن یا کم خونی همولیتیک ممکن است پلاکت خون بالایی داشته باشند. در چنین مواردی به دلیل وجود کم خونی ثانویه در اثر قطعه قطعه شدن گلبول‌های قرمز، گلبول‌های قرمز ممکن است به دلیل کوچکی به عنوان پلاکت محسوب گردند. آزمایشات خونی بیشتر و تهیه اسمیر خونی می‌توانند بیشتر اشکال کم خونی را به صورت دقیق‌تر تشخیص دهند.

3- اختلالات التهابی:

بیماری‌هایی که باعث ایجاد پاسخ التهابی ایمنی مانند آرتریت روماتوئید یا بیماری التهابی روده (IBD)، واسکولیت‌ها می‌شوند، می‌توانند تعداد پلاکت‌ها را افزایش دهند. افزایش پلاکت‌ها به دلیل پاسخ پلاکتی به سایتوکاین‌ها یا موادی که از سلول‌های ایمنی در پاسخ به شرایط التهابی ترشح می‌شود، مشاهده می‌گردد. البته فرد در بیشتر موارد علائم دیگری را نیز تجربه خواهد کرد.

4- کرایوگلوبولینمی مخلوط:

این حالت می‌تواند باعث بروز پلاکت خون بالا شود. در این شرایط، کریوگلوبولین‌ها (پروتئین‌ها) در خون هنگام قرار گرفتن در معرض دمای سرما (مانند نقاط انتهایی دست و پا) به هم می‌چسبند. این ذرات ممکن است توسط دستگاه انجام شمارش کامل خون به عنوان پلاکت به حساب آمده و مورد شمارش قرار گیرند. این بیماری با عفونت هپاتیت C، لوپوس اریتماتوز سیستمیک و آرتریت روماتوئید همراه است.

5- عفونت‌ها:

بعضی از عفونت‌ها مانند سل می‌توانند پلاکت‌های بالایی را ایجاد کنند. شایع‌ترین علت پلاکت خون بالا در کودکان و بزرگسالان این مورد می‌باشد. بعد از بهبودی از عفونت، مقادیر پلاکتی نیز به اندازه نرمال خود خواهد رسید.

6- اسپلنکتومی:

از آن جایی که اندام طحال محلی برای ذخیره موقتی پلاکت‌ها به حساب می‌آید بنابراین حذف آن می‌تواند درجات خفیف تا متوسطی از پلاکت خون بالا را نشان دهند که به خوبی تحمل می‌شود. بلافاصله پس از طحال برداری، ترومبوسیتوز شدید ممکن است باعث ایجاد لخته خون شود. این عارضه پس از اسپلنکتومی در حدود 5 درصد بیماران رخ می‌دهد. به طور کلی، بزرگترین خطر در ماه اول بعد از طحال برداری این مورد می‌باشد.

منابع:

1. https://www.medicalnewstoday.com/articles/322726
2. https://labtestsonline.org/tests/platelet-count
3. https://www.verywellhealth.com/things-that-elevate-your-platelet-count-401336
4. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/thrombocytosis/symptoms-causes/syc-20378315