چاقی و اضافه وزن؛ علل، علائم و بیماری‌های ناشی از آن

رفع مشکل چاقی تنها مربوط به زیبایی نمی‌باشد. بلکه این موضوعی است که ارتباط مستقیم با سلامت و طول عمر شما دارد. چاقی باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری‌ها می‌شود، بیماری‌هایی همچون سکته قلبی، انواع دیابت، و فشارخون بالا. کسانی که دچار چاقی مفرط هستند به احتمال بسیار بالا دارای مشکلات مربوط به سلامت هستند، حتی اگر علائمی در آن‌ها مشاهده نشود. اما خبر خوب این است که شما با کاهش وزن، حتی به میزان کم، می‌توانید احتمال ابتلا به بیماری‌های مربوط به چاقی را به میزان زیادی در خود کاهش دهید.

ایجاد تغییر در عادات غذایی، افزایش فعالیت‌های بدنی و به طور کلی، تغییر سبک زندگی می‌تواند به شما در کاهش وزن کمک زیادی کند. مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک متخصص و انجام عمل جراحی آخرین گزینه‌های کاهش وزن هستند.

چگونه متوجه شویم دارای اضافه وزن یا چاقی هستیم؟

زمانی گفته می‌شود که شخصی مبتلا به چاقی است که شاخص توده بدنی یا BMI وی: 30 یا بالاتر از 30 باشد.

شاخص توده بدنی را چگونه محاسبه کنیم؟

شاخص توده بدنی با تقسیم وزن شما (برحسب کیلوگرم) بر قد شما (برحسب متر به توان 2) محاسبه می‌گردد.

برای بیشتر افراد، شاخص توده بدنی شاخص مناسبی برای چاقی به آن‌ها می‌دهد. اما BMI نمی‌تواند میزان چربی شما را به طور مستقیم ارزیابی کند. بنابراین برخی افراد، مثل کسانی که بدن عضلانی دارند، ممکن است در این ارزیابی به عدد بالایی برسند که آن‌ها را در گروه افراد مبتلا به چاقی قرار دهد، در صورتیکه این افراد چاق نیستند.

علل چاقی

گرچه عواملی همچون ژنتیک، رفتار و هورمون‌ها بر ایجاد چاقی تاثیر دارند، اما چاقی بیشتر زمانی ایجاد می‌شود که کالری دریافتی شما، از طریق مصرف مواد غذایی، بیشتر از کالری مصرفی شما، از طریق انجام ورزش و فعالیت‌های روزانه، باشد. در این صورت بدن شما کالری‌های اضافی را به صورت چربی در خود ذخیره می‌کند. گاهی چاقی بر اثر یک بیماری یا شرایط پزشکی ایجاد می‌شود، سندرم پردر-ویلی و سندرم کوشینگ از جمله شرایطی هستند که موجب چاقی می‌شوند.

اما این شرایط به ندرت اتفاق می‌افتند و علت اصلی چاقی را می‌توان به صورت زیر عنوان کرد:

1- عدم داشتن فعالیت کافی

چنانچه شما به میزان کافی فعالیت نداشته باشید، بدن شما نمی‌تواند مقدار زیادی کالری بسوزاند. چنانچه شیوه زندگی شما یک شیوه کم تحرک باشد بدن شما، در نبود فعالیت بدنی کافی، بیشتر کالری‌های دریافتی شما را در خود ذخیره می‌کند و پس از مدتی شما مبتلا به چاقی می‌شوید.

2- رژیم و عادات غذایی ناسالم

اگر به طور مرتب کالری دریافتی شما بیشتر از کالری مصرفی شما باشد شما قطعا با اضافه وزن مواجه می‌شوید. چنانچه رژیم غذایی شما در اکثر مواقع شامل غذاهای چرب، فست فود، و نوشیدنی‌های پر کالری باشد باید انتظار اضافه وزن و چاقی را داشته باشید.

عواملی که خطر ابتلا به چاقی را در شما افزایش می‌دهند

چاقی معمولا بر اثر ترکیبی از عوامل و شرایط ایجاد می‌شود، این شرایط عبارتند از:

1- ژنتیک

ژن‌های شما بر روی مقدار چربی که بدن شما ذخیره می‌کند تاثیر می‌گذارند، آن‌ها هم‌چنین تعیین می‌کنند چربی‌ها در کدام بخش از بدن شما ذخیره شوند. ژنتیک در تعیین میزان کالری که بدن شما به انرژی تبدیل می‌کند و میزان کالری که در حین ورزش باید سوزانده شود نیز تاثیرگذار است.

2- سبک زندگی خانواده

چنانچه یکی از والدین شما، یا هر دو آن‌ها، چاق باشند احتمال ایجاد چاقی در شما نیز افزایش می‌یابد. علت آن تنها ژنتیک نیست. بخشی از آن به این دلیل است که در یک خانواده، اعضا دارای عادات غذایی و سبک زندگی تقریبا مشابهی هستند.

3- کم تحرکی

چنانچه در طول روز تحرک کافی نداشته باشید بدن شما نمی‌تواند کالری زیادی بسوزاند. داشتن مشکلات فیزیکی، مثل آرتریت، نیز می‌تواند مانع از انجام فعالیت‌های بدنی شود و به این ترتیب شما را سریع‌تر به سمت اضافه وزن سوق دهد.

4- رژیم غذایی ناسالم

رژیم غذایی پر کالری، بدون در برداشتن وعده‌های کافی از میوه و سبزی، وعده‌های غذایی حجیم و بزرگ، مصرف نوشیدنی‌های پر کالری همگی از عوامل موثر در ایجاد چاقی هستند.

5- مصرف برخی داروها

برخی داروها، مثل داروهای ضد افسردگی، ضد تشنج، داروهای دیابت، و داروهای استروئیدی باعث ایجاد چاقی در افراد می‌شوند.

6- عوامل اجتماعی و اقتصادی

محققان دریافته‌اند برخی شرایط اجتماعی و اقتصادی می‌تواند با ایجاد چاقی در ارتباط باشد. مثلا نداشتن وقت کافی برای ورزش کردن یا نداشتن پول کافی برای خرید مواد غذایی سالم و با کیفیت در ایجاد چاقی تاثیرگذار هستند. هم‌چنین روابط طولانی مدت در طول روز با افراد مبتلا به چاقی، افراد خانواده، دوستان و همکاران می‌تواند بر عادات غذایی شما تاثیر بگذارند.

7- سن

چاقی در هر سنی می‌تواند ایجاد شود، حتی در سنین کودکی. اما با بالا رفتن سن هورمون‌ها و هم‌چنین سبک زندگی شما تغییر می‌یابد. با افزایش سن شما کم تحرک‌تر می‌شوید، و از طرف دیگر حجم عضلات شما نیز کاهش می‌یابد. کاهش حجم عضلات باعث کاهش میزان سوخت و ساز در بدن می‌شود. چنانچه در سنین بالا بر رژیم غذایی و میزان فعالیت روزانه خود کنترل نداشته باشید به اضافه وزن مبتلا خواهید شد.

8- بارداری

طی دوران بارداری وزن زنان به طور طبیعی افزایش می‌یابد. برای برخی زنان رسیدن به وزن پیشین، پس از زایمان دشوار است. انجام فعالیت‌های ورزشی به طور مرتب و داشتن رژیم غذایی متعادل به زنان کمک می‌کند تا وزنی که در دوران بارداری اضافه کرده‌اند را کاهش دهند.

9- ترک اعتیاد

وزن برخی افراد پس از ترک اعتیاد افزایش می‌یابد و حتی گاهی دچار اضافه وزن می‌شوند. با این وجود، این میزان اضافه وزن نسبت به مصرف دخانیات آسیب کمتری به سلامت شما وارد می‌کند.

10- کمبود خواب

نداشتن خواب کافی، یا برعکس، داشتن خواب زیاد باعث ایجاد تغییراتی در وضعیت هورمون‌های شما و در نتیجه افزایش اشتها می‌شود. در این حالت شما تمایل بیشتری به مصرف غذاهای پر کالری و حاوی کربوهیدرات پیدا می‌کنید که باعث اضافه وزن در شما می‌شوند.

مشکلات و بیماری‌های ناشی از چاقی

چنانچه شما مبتلا به چاقی باشید احتمال ایجاد مشکلات زیر در شما افزایش می‌یابد.

• افزایش تری گلیسرید و HDL (کلسترول دارای لیپوپروتئین بالا)
• دیابت نوع 2
• سندرم متابولیک ترکیبی از قند خون، فشارخون، تری گلیسرید بالا
• بیماری‌های قلبی
• سکته
• انواع سرطان
• بیماری‌های تنفسی، از جمله آپنه خواب که در آن زمانی که خواب هستید تنفس شما به طور متناوب قطع می‌شود و دوباره آغاز می‌شود.
• بیماری‌های کیسه صفرا
• نازایی
• بی‌نظمی در پریود
• مشکلات جنسی
• کبد چرب
• پوکی استخوان

تاثیر چاقی بر کیفیت زندگی

زمانی که شما مبتلا به چاقی می‌شوید کیفیت زندگی شما از برخی جهات کاهش می‌یابد. در این شرایط ممکن است نتوانید فعالیت‌های خود را به طور صحیح انجام دهید یا از کارهای مورد علاقه خود لذت ببرید. چاقی در برخی افراد باعث انزوا و دوری از جامعه می‌شود. سایر مشکلات ناشی از چاقی عبارتند از:

• افسردگی
• ناتوانی
• احساس خجالت و گناه
• مشکلات در روابط جنسی
• انزوای اجتماعی
• عملکرد نامناسب در محل کار

منابع:

1. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/obesity/symptoms-causes/syc-20375742