آن‌چه که باید در مورد اختلال دوقطبی بدانید

اختلال دوقطبی چیست؟

اختلال دوقطبی نوعی بیماری روحی-روانی است که بر اثر آن بیمار دچار تغییرات شدید در حالات روحی خود می‌شود. فرد مبتلا به اختلال دوقطبی به طور متناوب حالات روحی بسیار خوب، یا مانیا و افسردگی را تجربه می‌کند.

مدت دوره‌های افسردگی و مانیا در هر بیمار متفاوت است. علائم اختلال دوقطبی در بیمار به صورت میانگین در 25 سالگی بروز می‌کنند. فرد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است مشکلاتی را در زندگی روزمره‌ی خود و در ارتباطات‌اش با دیگران در محیط کار، مدرسه و... تجربه نماید.

ضمناً گفتنی است که اختلال دوقطبی یک بیماری نادر نیست. در حدود 2.8 درصد از مردم آمریکا دچار این اختلال هستند. اگرچه این اختلال درمانی ندارد اما روش‌های درمانی بسیاری برای مدیریت علائم آن وجود دارند و این امید وجود دارد که در آینده درمان‌هایی برای آن پیدا شوند.

علائم اختلال دوقطبی

سه علامت اصلی ممکن است در فرد مبتلا به اختلال دوقطبی مشاهده شوند:

1. مانیا
2. هیپومانیا
3. افسردگی

زمانی که فرد در حالت مانیا قرار دارد، دچار حالاتی مانند هیجان‌زده شدن، انجام کارها بدون تفکر و برنامه‌ی قبلی، افزایش شدید اعتماد به نفس و انرژی می‌گردد. در این دوره ممکن است بیمار دست به انجام کارهایی مانند خرج کردن بدون حساب و کتاب پول، مصرف مواد مخدر و رفتارهای خطرناک دیگری بزند.

هیپومانیا عموماً مرتبط با اختلال دوقطبی نوع دو است. این علامت مشابه مانیا است، اما نه به آن شدت. بر خلاف مانیا، افرادی که در دوره‌ی هیپومانیا هستند در ارتباطات اجتماعی خود دچار مشکلات زیادی نمی‌شوند، اما باز هم به هر صورت تغییرات قابل توجهی را در حالات روحی خود تجربه می‌کنند.

در طول دوره‌ی افسردگی، بیمار با علائمی مانند اندوه شدید، ناامیدی، کاهش انرژی، عدم علاقه به انجام فعالیت‌هایی که پیش‌تر از آن‌ها لذت می‌برده و خواب بسیار کم یا بسیار زیاد مواجه می‌شود.

اگرچه اختلال دوقطبی در زنان و مردان به یک اندازه مشاهده می‌شود اما کیفیت این اختلال در زنان و مردان تا حدی با یکدیگر تفاوت دارد.

اختلال دو قطبی در زنان

• اختلال دو قطبی در زنان معمولاً دیرتر از مردان تشخیص داده می‌شود.
• زنان دوره‌های مانیا خفیف‌تری دارند.
• زنان بیشتر دوره‌ی افسردگی را تجربه می‌کنند تا دوره‌ی مانیا را.
• زنان حداقل چهار دوره‌ی متناوب مانیا و افسردگی را در سال تجربه می‌کنند.
• زنان همزمان با اختلال دوقطبی به مشکلات دیگری مانند اختلالات غده‌ی تیروئید، چاقی، اختلالات اضطرابی و میگرن نیز مبتلا می‌گردند.
• به سبب تغییرات هورمونی، بارداری و یائسگی در زنان، اختلال دوقطبی در آنان بیشتر عود می‌کند.

اختلال دو قطبی در مردان

• مردان نوسانات خلق شدیدتری را، خصوصاً در مورد دوره‌ی مانیا، تجربه می‌کنند.
• مردان بیشتر درگیر مصرف سوءمصرف موادمخدر می‌شوند.
• مردان در دوره‌ی مانیا بیشتر دست به انجام کارهای غیرمتعارف می‌زنند.
• احتمال مرگ بر اثر خودکشی در مردان بیش‌تر از زنان است.

اختلال دوقطبی در کودکان

تشخیص اختلال دوقطبی در کودکان پیچیده‌تر است. کودکان مبتلا به این اختلال عموماً علائمی مشابه با بزرگسالان را از خود بروز نمی‌دهند. کودکان مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است به بیماری‌های روانی دیگری مانند اختلال بیش‌فعالی کمبود توجه نیز مبتلا شوند.

با این حال نوسان خلق ناشی از این بیماری در کودکان نیز مشاهده می‌شود. کودکان مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است ابتدا بسیار خوشحال و هیجان‌زده به نظر برسند و پس از آن علائم افسردگی را از خود بروز دهند. اگرچه تغییر خلق در همه‌ی کودکان مشاهده می‌شود، اما تغییر خلق در کودکان مبتلا به اختلال دوقطبی بسیار قابل توجه و شدید است.

علائم دوره‌ی مانیا در کودکان مبتلا به اختلال دوقطبی

• رفتارهای احمقانه
• خوشحالی بیش از اندازه
• سریع صحبت کردن و تغییر دادن پی‌درپی موضوعات
• اشکال در تمرکز یا توجه
• انجام کارهای خطرناک
• مشکل در به خواب رفتن و خستگی پس از خواب

علائم دوره‌ی افسردگی در کودکان مبتلا به اختلال دوقطبی

• خواب خیلی زیاد یا خیلی کم
• انرژی کم
• بی‌علاقه بودن به انجام کارها
• دل‌درد و سردردهای زیاد
• احساس بی‌ارزش یا گناه‌کار بودن
• خیلی زیاد یا خیلی کم غذا خوردن
• صحبت در مورد مرگ یا خودکشی

اختلال دوقطبی در نوجوانان

تغییرات خلق در نوجوان، به سبب تغییرات هورمونی و بلوغ، پدیده‌ای بسیار رایج است. اما نکته‌ی قابل توجه این است که ممکن است تغییر خلق در برخی نوجوانان ناشی از ابتلا به اختلال دوقطبی نیز باشد.

علائم دوره‌ی مانیا در نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی

• خوشحالی بیش از اندازه
• انجام کارهای غیرمتعارف یا بدرفتاری کردن
• انجام کارهای خطرناک
• سوءمصرف موادمخدر
• افزایش بیش از اندازه‌ی میل جنسی
• مشکل در خوابیدن بدون نشان دادن عوارض ناشی از بی‌خوابی مانند خسته بودن
• مشکل در تمرکز
• پریشانی

علائم دوره‌ی افسردگی در نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی

• خیلی زیاد یا خیلی کم خوبیدن
• خیلی زیاد یا خیلی کم غذا خوردن
• احساس اندوه شدید
• تحریک‌پذیری
• صرف‌نظر کردن از فعالیت‌های گذشته و دوستان
• صحبت در مورد مرگ و خودکشی

انواع بیماری دوقطبی

1- اختلال دوقطبی نوع یک:

این نوع اختلال دوقطبی با ظهور حداقل یک دوره‌ی مانیا تشخیص داده می‌شود. قبل یا بعد از این دوره‌ی مانیا فرد ممکن است یک دوره‌ی هایپومانیا یا افسردگی شدید (افسردگی ماژور) را تجربه کند.

2- اختلال دوقطبی نوع دو:

افراد مبتلا به این نوع اختلال دوقطبی یک دوره افسردگی ماژور را حداقل برای دو هفته تجربه می‌کنند. این افراد علاوه بر این حداقل یک دوره‌ی هایپومانیا را تجربه می‌کنند که برای حدود 4 روز ادامه پیدا می‌کند. این نوع اختلال دو قطبی در زنان بیشتر از مردان مشاهده می‌شود.

3- سایکلوتایما یا اختلال خلق ادواری:

افراد مبتلا به این نوع اختلال دوقطبی دوره‌های هاپومانیا و افسردگی را با دفعات بیشتر و مدت کوتاه‌تر و البته به صورت خفیف‌تری تجربه می‌کنند.

علل ابتلا به بیماری دوقطبی

اگرچه اختلال دوقطبی یک بیماری شایع روانی است، با این حال این اختلال تا حدی برای محققان و پزشکان رمزآلود است. هنوز کاملاً مشخص نیست که چرا برخی از افراد به این بیماری مبتلا می‌شوند و برخی دیگر نه. اما در مجموع عواملی که ممکن است در ابتلا به اختلال دوقطبی موثر باشند، موارد زیر هستند:

1- ژنتیک:

در صورتی‌که والدین و خواهر و برادر یک فرد به اختلال دوقطبی مبتلا باشند، ممکن است فرد نیز به این اختلال مبتلا شود. البته باید توجه داشت که بسیاری از افرادی که دارای سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به این اختلال هستند، به این بیماری مبتلا نشده‌اند.

2- ساختار مغز:

وجود ناهنجاری در ساختار مغز احتمال ابتلا به اختلال دوقطبی را افزایش می‌دهد.

3- فاکتورهای محیطی:

عوامل بیرونی نیز همانند عوامل درونی می‌توانند احتمال ابتلا به اختلال دوقطبی را افزایش دهند. این عوامل شامل استرس شدید، تجربه صدمات شدید و بیماری‌های جسمی هستند.

تست علائم بیماری دوقطبی

آزمایشات زیر ممکن است برای تشخیص بیماری دوقطبی، علاوه بر توجه به علائم بیماری، انجام شوند:

1- آزمون جسمی:

ممکن است پزشک برای تشخیص بیماری دوقطبی آزمایشات کامل جسمی، از جمله آزمایش ادرار و خون را برای تشخیص این بیماری یا سایر بیماری‌های احتمالی با علائم مشابه درخواست کند.

2- ارزیابی سلامت روانی:

روانپزشکان با ارزیابی سلامت روانی فرد با توجه به علائم اختلال دوقطبی این بیماری را تشخیص خواهند داد.

3- دفترچه‌ی روزانه‌ی تغییر حالات:

یکی از روش‌هایی که به تشخیص اختلال دوقطبی کمک می‌کند استفاده از یادداشت احساسات و زمان به درازا کشیدن آن‌ها و هم‌چنین ثبت زمان خواب و غذا خوردن است.

4- استفاده از DSM:

راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی یا همان DSM نیز از جمله روش‌های کمک کننده در تشخیص اختلال دوقطبی است. این روش طرحی کلی از علائم بر اختلالات مختلف روانی در اختیار قرار می‌دهد.

درمان اختلال دوقطبی

برخی از مهم‌ترین روش‌ها برای کنترل اختلال دوقطبی موارد زیر هستند:

1- درمان دارویی:

استفاده از داروهایی مانند داروهای تثبیت‌کننده‌ی خلق مانند لیتیوم، داروهای ضدروان‌پریشی مانند اولانزاپین و داروهای ضدافسردگی-ضد روان‌پریشی مانند فلوکستین-اولانزاپین ممکن است در کنترل اختلال دوقطبی استفاده شوند.

2- روان‌درمانی:

درمان‌های رفتارشناختی جهت درک الگوی تفکر بیمار و ارائه‌ی استراتژی‌های لازم برای مقابله‌ی مثبت با بیماری، آموزش روانشناسی برای کمک به فرد مبتلا و خانواده‌ی او برای درک بهتر اختلال دوقطبی و درمان‌های ریتم بین‌فردی و اجتماعی (IPSRT) برای تنظیم عادات روزمره مانند خواب، خوردن غذا و ورزش از جمله روان‌درمانی‌هایی هستند که می‌توانند برای فرد مبتلا به اختلال دوقطبی مفید واقع شوند.

3- تغییر سبک زندگی:

برخی از تغییرات در سبک زندگی می‌توانند به بیمار در کنترل بیماری دوقطبی یاری رسانند:

• داشتن برنامه‌ی خواب و غذا خوردن منظم
• یادداشت کردن نوسانات روحی
• درخواست از یکی از دوستان یا بستگان برای حمایت در برنامه‌ی درمانی
• صحبت با یک پزشک متخصص

4- سایر روش‌های درمانی:

درمان الکتروشوک (ECT)، استفاده از داروهای خواب‌آور و استفاده از انواع طب مکمل و جایگزین مانند طب سوزنی نیز ممکن است در کنترل اختلال دوقطبی موثر واقع شوند.

منابع:

1. https://www.healthline.com/health/bipolar-disorder?ref=global#natural-remedies