انواع کوررنگی چیست و چطور رخ می‌دهد

چشمان ما به واسطه نوری که وارد آن‌ها می‌شود می‌توانند تفاوت‌ها را ببینند. این پدیده مانند همان توانایی گوش‌های ما در شنیدن صداهای آهسته و بلند می‌باشد. بگذارید برای روشن شدن موضوع، بیشتر در مورد توانایی شنیدن و شباهت آن به حس بینایی توضیح دهم. منظور از صدای بلند و آهسته، گام صدا است، و گام صدا باعث ایجاد تفاوت در فرکانس صداها (میزان لرزش امواج صوتی در یک زمان مشخص) می‌شود. کلیدهای سمت چپ پیانو صداهایی با فرکانس پایین ایجاد می‌کنند. این فرکانس هرچه به سمت راست صفحه کلید پیانو پیش برویم افزایش می‌یابند. شباهتی به همین شکل در ترتیب رنگ‌هایی که ما در اطراف خود مشاهده می‌کنیم نیز وجود دارد.

رنگ‌های رنگین‌کمان همیشه به این ترتیب ظاهر می‌شوند: قرمز، نارنجی، زرد، سبز، آبی، نیلی، بنفش.  رنگ‌های مختلف در هر بخش از رنگین‌کمان از نظر طول موج نور با یکدیگر تفاوت دارند. رنگ‌های متمایل به قرمز دارای طول موج بلند هستند. رنگ‌های متمایل به آبی طول موج‌های کوتاه‌تری دارند. همانطور که در پیانو نت‌های مختلفی داریم، در رنگ‌ها نیز طول موج‌های مختلفی داریم که موجب تفاوت در رنگ‌ها می‌شوند.

چشمان شما چگونه رنگ‌ها را می بینند؟

تصور کنید چشمان شما یک دوربین عکاسی است. بخش جلویی چشم لنز دوربین است. وظیفه آن متمرکز کردن تصاویر در بخش درونی، در پشت این قسمت است. این بخش شبکیه نامیده می‌شود. شبکیه توسط سلول‌های عصبی که دارای رنگدانه هستند و نور را منعکس می‌کنند پوشانده شده است. عنبیه بخش رنگی چشم است و چشم را قادر می‌سازد تا رنگ‌ها را ببیند. انواع مختلفی از پیگمان‌ها وجود دارد که به سه رنگ سلول‌های عنبیه را نمایان می‌کنند. برخی از این پیگمان‌ها به نورهای دارای طول موج پایین واکنش نشان می‌دهند، سایر پیگمان‌ها به نورهای دارای طول موج متوسط، و برخی دیگر به نورهای دارای طول موج بلند واکنش نشان می‌دهند.

سلول‌های حساس به نور تنها یک نوع پیگمان دارند. آن‌ها به طول موج‌های مختلف نور پاسخ یکسان می‌دهند. این سلول‌ها ارتباطی به توانایی دیدن رنگ‌ها ندارند. اما، از آنجایی که این سلول‌ها به شدت به نور حساس هستند به ما این توانایی را می‌دهند که بتوانیم اشیا را در تاریکی ببینیم.

کوررنگی چیست؟

زمانی که عنبیه تمام انواع پیگمان‌ها را دارا باشد چشمان شما هم قادر به دیدن تمام رنگ‌ها می‌باشد. چنانچه مشکلی در ارتباط با پیگمان‌ها ایجاد شود، شما نمی‌توانید رنگ‌ها را به درستی ببینید. به این عارضه نقص توانایی دیدن رنگ یا کوررنگی می‌گویند.

اگر فقط یک پیگمان کم باشد، شما در دیدن برخی رنگ‌ها دچار مشکل می‌شوید. اما اگر در این بخش پیگمانی وجود نداشته باشد شما قادر به دیدن هیچ رنگی نیستید. این عارضه آکروماتوپسیا نامیده می‌شود.

چه چیزی باعث ایجاد کوررنگی می‌شود؟

معمولاٌ ژن‌هایی که از والدین‌تان به شما رسیده، تعیین کننده اختلال یا عدم اختلال در پیگمان‌های شما هستند. اما، کوررنگی گاهی ارتباطی به ژن‌های شما ندارد، و می‌توانند در پی عوامل زیر ایجاد شود:

1. آسیب فیزیکی یا شیمیایی به چشمان شما
2. آسیب به عصب بینایی
3. آسیب به بخشی از مغز که فرآیند آنالیز رنگ‌ها را انجام می‌دهد
4. استفاده نادرست از لنزهای تماسی
5. افزایش سن

تفاوت‌های انواع کوررنگی

شایع‌ترین نوع کوررنگی زمانی اتفاق می‌افتد که شما ژن آن را از یکی از والدین خود به ارث برده باشید. این نوع کوررنگی گاهی به این معناست که چشم شما نسبت به برخی رنگ‌ها حساسیت کمتری دارد، و گاهی به این معناست که چشم شما برخی رنگ‌ها را به طور کلی نمی‌بیند.

کوررنگی قرمز-سبز

این نوع کوررنگی زمانی اتفاق می‌افتد که پیگمان‌های قرمز و سبز چشم شما عملکرد درستی ندارند یا اصلا کار نمی‌کنند. انواع مختلفی از کوررنگی قرمز-سبز وجود دارد:

1- دوترانومالی

رایج‌ترین شکل کوررنگی است که 5% از مردان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما در زنان به ندرت اتفاق می‌افتد. این نوع کوررنگی زمانی ایجاد می‌شود که پیگمان سبز وظیفه خود را به درستی انجام نمی‌دهد. در این شرایط، رنگ‌های زرد و سبز، متمایل به قرمز دیده می‌شوند و تشخیص آبی و بنفش از هم نیز دشوار می‌نماید.

2- پروتانومالی

در این نوع کوررنگی پیگمان قرمز شما عملکرد صحیحی ندارد. رنگ‌های نارنجی، قرمز و زرد، متمایل به سبز دیده می‌شوند، و رنگ‌ها قدری کدر مشاهده می‌شوند. این مشکل آنقدر جدی نیست که بتواند زندگی روزمره شما را با مشکل مواجه کند. کوررنگی پروتانومالی در زنان به ندرت ایجاد می‌شود و تنها در 1% از مردان اتفاق می‌افتد.

3- پروتانوپیا

در این نوع کوررنگی، پیگمان قرمز چشم شما به طور کامل عملکردی ندارد و شما رنگ قرمز را به رنگ سیاه می‌بینید. برخی سایه‌های نارنجی، زرد و سبز، زرد جلو می‌کنند. این نوع کوررنگی نیز در زنان شایع نیست و تنها 1% از مردان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

4- دوترانوپیا

در این نوع از کوررنگی پیگمان‌های سبز شما عملکرد خود را به طور کامل از دست داده‌اند. افرادی که دچار کوررنگی دوترانوپیا هستند رنگ‌های قرمز را متمایل به قهوه ای-زرد می‌بینند، و سبز در نگاه آنان، بژ جلوه می‌کند. در 1% مردان این کوررنگی بروز می‌کند و در زنان به ندرت اتفاق می‌افتد.

کوررنگی آبی-زرد

کوررنگی آبی-زرد زمانی اتفاق می‌افتد که در چشمان شما پیگمان آبی وجود نداشه باشد یا وجود داشته باشد اما عملکرد صحیحی نداشته باشد. این، دومین نوع شایع کوررنگی است و در زنان و مردان به یک اندازه شایع است.

1- تریتانومالی

پیگمان‌های آبی عملکرد محدودی دارند. در این شرایط، رنگ آبی، متمایل به سبز دیده دیده می‌شود، و تشخیص صورتی از زرد و قرمز دشوار است. این نوع کوررنگی بسیار نادر است.

2- تریتانوپیا

در این نوع از کوررنگی، چشم شما هیچ پیگمان آبی ندارد. در این حالت شما آبی را به رنگ سبز می‌بینید، و رنگ زرد به رنگ خاکستری کم رنگ یا بنفش دیده می‌شود. این نوع کوررنگی نیز به ندرت اتفاق می‌افتد.

کوررنگی کامل

کوررنگی کامل یا مونوکروماسی نوعی از کوررنگی است که در آن هیچ رنگی دیده نمی‌شود. دو نوع مونوکروماسی وجود دارد:

1- مونوکروماسی عنبیه

این نوع کوررنگی زمانی ایجاد می‌شود که 2 یا 3 پیگمان نوری چشم شما: قرمز، سبز، یا آبی، عملکردی نداشته باشند. زمانی که فقط یک نوع پیگمان کار کند تشخیص رنگ‌ها از هم دشوار می‌شود. و اگر یکی از پیگمان‌های مختل شده شما آبی باشد، آن وقت دید شما نمی‌تواند دقیق باشد، گاهی در این شرایط چشم حرکات غیرقابل کنترل دارد.

2- مونوکروماسی سلول‌های حساس به نور

شدیدترین نوع کوررنگی است. در این شرایط هیچ یک از پیگمان‌های چشم شما کار نمی‌کنند. بنابراین، شما همه چیز را سیاه، سفید و خاکستری می‌بینید. نور زیاد ممکن است به چشم شما آسیب بزند و چشم شما احتمالا دارای حرکات غیرقابل کنترل می‌باشد.

منابع:

1. https://www.webmd.com/eye-health/color-blindness#3