ترس از مکان‌های باز یا آگورافوبیا (agoraphobia) چیست و چطور باید با آن مقابله کرد

ترس از مکان‌های باز یا آگورافوبیا چیست؟

ترس از مکان‌های باز یا آگورافوبیا نوعی اختلال اضطرابی است که در آن فرد همواره می‌ترسد که مبادا در جایی قرار بگیرد و در صورت نیاز فوری (مثلا حمله پانیک) نتواند به موقع کمک دریافت کند. به عبارت دیگر، ترس از مکان‌های باز یا آگورافوبیا یعنی ترس از حمله پانیک در محیطی که فرار کردن از آن یا کمک گرفتن از دیگران در آن، بسیار دشوار است.

اصطلاح آگورافوبیا از کلمه یونانی آگورا به معنای بازار ریشه گرفته است. آگورافوبیا در لغت به معنای ترس از بازار است. تعریف دقیق‌تر آگورافوبیا عبارت است از ترس از ترک کردن مکانی امن که معمولا خانه است. افراد مبتلا به این اختلال اضطرابی از ترک کردن خانه خود وحشت‌زده می‌شوند و این وحشت به تدریج افزایش می‌یابد. هر چه فاصله مکانی که می‌خواهند به آن بروند از خانه بیشتر باشد، این افراد اضطراب بیشتری را تجربه می‌کنند.

افراد مبتلا به ترس از مکان‌های باز یا آگورافوبیا، احساس می‌کنند که برای رفتن به مکان‌های عمومی، به یک همراه نیاز دارند، این همراه می‌تواند یکی از اعضای خانواده یا دوستان باشد. افراد مبتلا به ترس از مکان‌های باز یا آگورافوبیا فکر می‌کنند که حمله پانیک ممکن است ناگهان و به طور غیر قابل پیش‌بینی روی دهد و فکر می‌کنند که هر لحظه ممکن است دچار سکته، یا یک بیماری ناشناخته شوند. ترس از مکان‌های باز یا آگورافوبیا می‌تواند زندگی افراد را محدود کرده و آن‌ها را منزوی سازد چرا که باعث می‌شود فرد از بودن در جمع یا انجام فعالیت‌هایی که قبلا برایش لذت بخش بوده، پرهیز کند.

علائم آگورافوبیا

علائم اصلی ترس از مکان‌های باز یا آگورافوبیا شامل موارد زیر است:

ترس از:

• ترک منزل به تنهایی
• ازدحام یا ایستادن در صف
• فضاهای بسته مانند سینما، آسانسور، فروشگاه‌های کوچک
• فضاهای باز مانند پارکینگ‌های عمومی، پل‌ها یا مراکز خرید سر باز
• استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی مانند اتوبوس، هواپیما یا قطار

فرد از این موقعیت‌ها می‌ترسد یا از آن‌ها اجتناب می‌کند زیرا فکر می‌کند که در صورت آغاز یک حمله پانیک یا ایجاد علائم ناتوان کننده یا خجالت‌آور، امکان فرار یا کمک گرفتن برای او وجود نخواهد داشت.

علل آگورافوبیا یا ترس از مکان‌های باز چیست

ترس از مکان‌های باز یا آگورافوبیا در اکثر افراد مبتلا به آن، پس از یک یا چند حمله پانیک، ایجاد شده و منجر به نگرانی درباره داشتن یک حمله دیگر می‌شود که خود سبب اجتناب از موقعیت‌هایی می‌گردد که امکان بروز حمله در آن‌ها وجود دارد.

درصد کمی از افراد مبتلا به ترس از مکان‌های باز یا آگورافوبیا هرگز حمله پانیک نداشته‌اند، و ترس آن‌ها ممکن است به مشکلاتی مانند ترس از جرم و جنایت، تروریسم، بیماری یا تصادف، مرتبط باشد. رویدادهای تروماتیک، مانند داغ‌داری، ممکن است در بروز ترس از مکان‌های باز یا آگورافوبیا نقش داشته باشد. ژنتیک نیز در این اختلال نقش دارد.

عوامل خطر آگورافوبیا

ترس از مکان‌های باز یا آگورافوبیا می‌تواند در کودکی ایجاد شود، اما معمولا در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی، معمولا پیش از 35 سالگی آغاز می‌شود. البته افراد مسن‌تر نیز ممکن است به آن مبتلا شوند. این اختلال اضطرابی در زنان شایع‌تر از مردان است. عوامل خطر ابتلا به ترس از مکان‌های باز یا آگورافوبیا عبارتند از:

1. ابتلا به اختلال پانیک یا دیگر فوبیاها
2. ترس شدید یا اجتناب نسبت به حملات پانیک
3. رویدادهای استرس‌زای زندگی مانند تحت سوءاستفاده قرار گرفتن، مرگ والدین و ...
4. خلق و خوی مضطرب یا عصبی
5. سابقه خانوادگی ترس از مکان‌های باز یا آگورافوبیا

عوارض آگورافوبیا

ترس از مکان‌های باز یا آگورافوبیا می‌تواند فعالیت‌های فرد را محدود سازد، در اشکال شدید این اختلال، حتی ترک منزل نیز برای فرد غیرممکن می‌شود. در صورت عدم درمان، فرد خانه‌نشین شده و سر زدن به خانواده و دوستان، رفتن به مدرسه یا سر کار، انجام کارهای روزمره، یا شرکت کردن در فعالیت‌های روزانه، برای او غیرممکن می‌گردد. ترس از مکان‌های باز یا آگورافوبیا ممکن است منجر به موارد زیر شود:

1. افسردگی
2. سوءمصرف الکل یا مواد
3. دیگر اختلالات روانی، مانند اختلالات اضطرابی دیگر یا اختلالات شخصیت

راه‌های پیشگیری از آگورافوبیا

هیچ روش قطعی‌ای برای پیشگیری از ترس از مکان‌های باز یا آگورافوبیا وجود ندارد. با این حال، هرچه فرد از موقعیت‌هایی که از آن‌ها می‌ترسد بیشتر اجتناب کند، اضطرابش بیشتر خواهد شد. اگر از رفتن به مکان‌های امن، ترس خفیفی را در خود احساس کردید، سعی کنید پیش از آنکه ترس‌تان شدیدتر شود، بارها به آن مکان‌ها بروید. اگر به تنهایی نمی‌توانید این کار را انجام دهید، از یکی از اعضای خانواده یا دوستانتان بخواهید شما را همراهی کند، یا به روان‌شناس مراجعه کنید.

اگر رفتن به مکان‌های مختلف موجب اضطراب یا حمله پانیک در شما می‌شود، سریعا به دنبال درمان باشید. اگر تعلل کنید، درمان اضطراب، مانند بسیاری از مشکلات دیگر سلامت روان، دشوار خواهد شد.

درمان آگورافوبیا

تغییرات در سبک زندگی، شامل ورزش منظم، تغذیه سالم، پرهیز از الکل، مواد مخدر و نوشیدنی‌های کافئین‌دار، مانند چای، قهوه و نوشابه می‌تواند کمک کننده باشد. تکنیک‌هایی مانند ماندن در محل، تمرکز بر چیزی عینی و بی‌خطر، تنفس آرام و عمیق حین حمله پانیک نیز می‌تواند مفید باشد. اگر فرد به این روش‌ها پاسخ نداد، باید به پزشک یا روان‌شناس مراجعه نماید.

منابع:

1. https://www.nhs.uk/conditions/agoraphobia/
2. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/agoraphobia/symptoms-causes/syc-20355987
3. گنجی، مهدی؛ 1395؛ آسیب شناسی روانی بر اساس DSM-5؛ تهران: ساوالان.