باکتری هلیکوباکتر پیلوری H.pylori چیست؟

هلیکوباکتر پیلوری چیست

هلیکوباکتر پیلوری H.pylori باکتری مارپیچی است که در سال 1982 بعنوان عامل زخم‌های معده و عفونت مزمن معده شناخته شد، در گذشته تصور می‌شد که این شرایط به دلیل استرس و رژیم غذایی نه چندان مناسب اتفاق می‌افتد. علائم وجود هلیکوباکتر پیلوری شامل درد معده، نفخ، تهوع و مدفوع تیره رنگ است. آزمایش‌های خون، مدفوع و تنفس، برای تایید عفونت مورد استفاده قرار می‌گیرد و ممکن است به دنبال آن از آزمایشات اندوسکوپی نیز استفاده شود تا مستقیما محیط درونی معده مورد بررسی قرار بگیرد.

هلیکوباکتر پیلوری در بخش فوقانی دستگاه گوارش 50% از افراد وجود دارد. در این میان بیش از 80% موارد علائمی در فرد دیده نمی‌شود. در مبتلایانی که علائم گوارشی عفونت هلیکوباکتر پیلوری را دارند، می‌تواند منجر به سرطان معده شود. درحالیکه عفونت هلیکوباکتر پیلوری نیازمند ترکیبی از درمان‌های آنتی بیوتیکی است اما افزایش مقاومت‌های آنتی بیوتیکی، ریشه‌کنی باکتری‌ها را سخت‌تر از قبل کرده است.

علائم عفونت هلیکوباکتر پیلوری

وجود هلیکوباکتر پیلوری در بخش فوقانی دستگاه گوارش معمولاٌ منجر به بیماری نمی‌شود. بر اساس تحقیقات اپیدمیولوژی دانشگاه بولونیا، 85 درصد از افراد مبتلا به این باکتری تا آخر عمر علائمی از خود نشان نمی‌دهند. در برخی افراد ممکن است عفونت حاد معده بروز کند، عفونت حاد معده نوعی شرایط التهابی می‌باشد که با درد شکمی و تهوع همراه است و به مرور زمان می‌تواند باعث عفونت مزمن معده شود و علائم آن به صورت پایدار باقی بماند. علائم شایع شامل موارد زیر هستند:

1. درد معده
2. تهوع
3. بی‌اشتهایی
4. استفراغ
5. آروغ
6. نفخ

معمولاٌ درد در زمان‌های خالی بودن معده و یا بین وعده‌های غذایی، یا در ساعت‌های ابتدایی صبح، احساس می‌شود.

هلیکوباکتر پیلوری و زخم‌های معده

در افراد مبتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری 10 تا 20% احتمال بروز زخم‌های معده وجود دارد. این زخم‌ها معمولاٌ در ناحیه معده یا گاهی ابتدای روده کوچک را درگیر می‌کند. زخم معده معمولاٌ پس از مدت کوتاهی از خوردن غذا منجر به درد می‌شود، در صورتیکه اگر زخم در ابتدای روده باریک وجود داشته باشد پس از دو تا سه ساعت از خوردن غذا درد ایجاد می‌شود. شدت علائم متفاوت است. زخم‌های جدی مجموعه‌ای از علائم را در پی دارد، که برخی از آن‌ها مستقیما در ارتباط با خون‌ریزی معده و کم خونی است. در این حالت علائم زیر دیده می‌شود:

1. مدفوع سیاه (که از علائم خون‌ریزی است)
2. وجود خون در مدفوع (در صورتیکه خون‌ریزی شدید باشد)
3. خستگی
4. کوتاه بودن تنفس
5. تنفس سخت
6. سرگیجه یا رنگ پریدگی
7. استفراغ خون

اگر چنین نشانه‌هایی دیده شد باید سریعاٌ اقدامات پزشکی انجام شود.

نقش هلیکوباکتر پیلوری درایجاد سرطان معده

علت 60% از سرطان‌های معده وجود عفونت هلیکوباکتر پیلوری است اما 1 تا 2 درصد احتمال دارد که عفونت این باکتری به تنهایی منجر به سرطان معده شود. یکی از اصلی‌ترین فاکتورهای دخیل در سرطان معده التهاب پایداری است که در نتیجه عفونت مزمن معده به وجود می‌آید. علاوه بر هلیکوباکتر پیلوری سایر عواملی که در بروز سرطان معده تاثیر دارند شامل وراثت، چاقی، سیگار کشیدن، رژیم سرشار از نمک، غذاهای دودی و ترشیجات است.

سرطان معده معمولا در مراحل اولیه فاقد علائم است. سوزش معده، سوء هاضمه و از دست دادن اشتها از جمله نشانه‌های شایع است. با پیشرفت سرطان، علائم زیر بروز می‌کند:

• خستگی و ضعف مداوم
• نفخ بعد از غذاخوردن
• تهوع و استفراغ
• مشکل در بلع غذا
• اسهال یا یبوست
• وجود خون در مدفوع یا مدفوع تیره
• کاهش بی‌دلیل وزن
• استفراغ خون

هلیکوباکتر پیلوری نوعی باکتری میکروآئروفیل است که برای زنده ماندن به اکسیژن کمی احتیاج دارد. با اینکه این باکتری واگیردار است اما دلیل پراکندگی آن همچنان مشخص نیست. بر اساس برخی شواهد، باکتری از راه دهان به دهان منتقل می‌شود (در اثر تبادل مستقیم یا غیرمستقیم بزاق) یا روش مدفوعی-دهانی (در اثر تماس با دست یا سطوح آلوده یا خوردن آب آلوده)

فراوانی این عفونت باکتریایی در اروپای شرقی، امریکای جنوبی و آسیا بیش از 50% است. به نظر می‌رسد که سن ابتلا به این باکتری بیماری‌های بعدی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. افرادی که در سنین پایین‌تر به عفونت باکتریایی دچار می‌شوند ریسک زیادی برای ابتلا به گاستریک آتروفیک دارند، در این شرایط پوشش معده زخم می‌شود (فیبروز) و ریسک بروز زخم و سرطان معده افزایش می‌یابد. در صورتیکه اگر باکتری در سنین بالا وارد بدن شود منجر به زخم‌های ابتدای روده باریک می‌شود.

تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری

وجود هلیکوباکتر پیلوری به خودی خود منجر به بیماری نمی‌شود و تنها زمانی پزشک از آزمایشات تشخیصی استفاده می‌کند که بیمار علائم گوارشی داشته باشد. از طریق یکی از سه آزمایش زیر وجود هلیکوباکتر پیلوری تایید می‌شود:

1- آزمایشات آنتی بادی خونی

در این آزمایش پروتئین‌هایی (آنتی بادی) که بدن علیه این باکتری تولید می‌شوند شناسایی خواهند شد.

2- آزمایشات آنتی ژن مدفوعی

به طور مستقیم به بررسی شواهد حضور باکتری در نمونه مدفوع می‌گردد، در این روش پروتئین سطحی باکتری (آنتی ژن)دنبال می‌شود.

3- آزمایشات تنفسی کربن اوره

10 تا 30 دقیقه پس از قورت دادن قرص حاوی اوره (ترکیب شیمیایی شامل نیتروژن و کمی کربن رادیواکتیو) در پاکتی نفس کشیده می‌شود. هلیکوباکتر پیلوری آنزیمی دارد که اوره را به آمونیاک و کربن دی اکسید می‌شکند. وجود کربن دی اکسید نشان دهنده وجود باکتری و مثبت بودن آزمایش است.

برای به دست آوردن نتایج قطعی ممکن است پزشک درخواست اندوسکوپی بدهد تا بتواند محیط معده بیمار و نمونه‌های بافتی آن را بررسی کند. اندوسکوپی روشی است که در طی آن یک لوله منعطف و چراغ دار وارد دهان و معده می‌شود. دوربین کوچکی که در این لوله وجود دارد می‌تواند از محیط معده عکس برداری کند. هم‌چنین می‌توان قطعه‌ای از بافت معده را برای مشاهده جزئی‌تر در آزمایشگاه جدا کند.

عوارض شایعی که پس از اندوسکوپی به وجود می‌آید شامل گلو درد، ناراحتی و سوزش معده و خواب آلودگی طولانی است. در موارد نادری ممکن است سوراخ شدگی در معده، خون‌ریزی و عفونت ایجاد شود. اگر دچار کوتاهی تنفس، تب، مدفوع تیره رنگ، استفراغ، یا دردهای سخت و پایدار شکمی شدید به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید.

درمان عفونت هلیکوباکتر پیلوری

هلیکوباکتر پیلوری تنها در صورتی درمان می‌شود که منجر به بروز علائم شده باشد. بر اساس برخی تحقیقات هلیکوباکتر پیلوری برای برخی افراد حتی ممکن است مفید باشد زیرا با مهار هورمون گرسنگی (گرلین) ترشح اسیدهای معده را به حد تعادل می‌رساند.

آنتی بیوتیک‌ها

به دلیل افزایش مقاومت‌های آنتی بیوتیکی ریشه‌کنی هلیکوباکتر پیلوری بسیار سخت است. به همین دلیل امروزه پزشکان برای درمان از ترکیب دو یا چند آنتی بیوتیک به همراه داروهای کاهش دهنده اسید معده به نام مهارکننده‌های پمپ‌های پروتون (PPI) استفاده می‌کنند.

منابع:

1. https://www.verywellhealth.com/h-pylori-infection-symptoms-causes-diagnosis-treatment-4174359