نگاهی به بیماری لیکن پلان؛ یک بیماری پوستی خودایمنی

هر یک از اعضای بدن ممکن است به علل مختلف به بیماری‌هایی مبتلا شوند، اما برخی از این اعضا به نسبت سایر اعضا بیش‌تر به بیماری مبتلا می‌شوند و هم‌چنین تعداد بیماری‌های مربوط به آن اعضا بیش‌تر است. یکی از این اعضا پوست است که در شرایط مختلف می‌تواند به انواع و اقسام بیماری‌ها دچار شود. لیکن پلان یا خزه پوستی [Lichen planus] یکی از بیماری‌های پوستی است که در این نوشتار بر روی آن مترکز خواهیم بود. علل، علائم، درمان و هر آن چه که به بیماری لیکن پلان مربوط است را در ادامه مورد بحث قرار خواهیم داد.

بیماری لیکن پلان چیست؟

لیکن پلان یکی از انواع بثورات پوستی است که توسط دستگاه ایمنی بدن ایجاد می‌شود. دقیقاً مشخص نیست که به چه علت دستگاه ایمنی موجب چنین واکنشی می‌شود، اما یک سری علل احتمالی برای این امر در نظر گرفته شده‌اند از جمله:

• ژنتیک
• عفونت
• آلرژن‌ها (آلرژن‌ها نوعی از آنتی‌ژن‌ها هستند که موجب واکنش غیرطبیعی دستگاه ایمنی بدن می‌شوند.)
• استرس

در حالی که لیکن پلان مورد خوشایندی نیست، ولی البته در اغلب موارد بیماری خطرناکی هم نیست. هم‌چنین بیماری لیکن پلان مسری هم نیست و بنابراین نباید ترسی از فرد مبتلا به این بیماری داشت. البته گفتنی است که در موارد کم‌شماری این بیماری جدی و خطرناک می‌شود که باید برای رسیدگی به آن اقدامات لازم انجام گیرند.

علائم لیکن پلان

شایع‌ترین علائم لیکن پلان موارد زیر هستند:

1. ضایعات تقریباً بنفش رنگ بر روی پوست و آلت تناسلی
2. ضایعاتی که در طی چند هفته در بدن زیاد می‌شوند
3. ضایعات سفید در دهان (در نوع لیکن پلان دهانی)

در کل پوست هر جای بدن، از جمله ناخن و پوست سر، می‌تواند درگیر لیکن پلان شود. ضایعات لیکن پلان نیز معمولاً در طی دو سه هفته گسترش می‌یابند و معمولاً پس از 6 الی 16 ماه به طور خود به خود از بین می‌روند.

علل و عوامل بیماری لیکن پلان

همان‌طور که در بالا گفته شد، لیکن پلان زمانی در بدن ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی بدن به پوست و غشاهای مخاطی حمله می‌کند. بر پزشکان مشخص نیست که این اتفاق دقیقاً به چه علت رخ می‌دهد، اما در کل یک سری موارد هستند که از آن‌ها می‌توان به عنوان عوامل خطر بیماری لیکن پلان نام برد، عواملی که احتمال بروز این ضایعات پوستی را افزایش می‌دهند.

از جمله‌ی این عوامل می‌توان از موارد زیر نام برد:

• زن بودن (زنان بیش از مردان به لیکن پلان مبتلا می‌شوند.)
• میانسال بودن (بروز بیماری لیکن پلان در میان کودکان و جوانان و افراد پیر نادر است و عمدتاً در بین میانسال‌ها دیده می‌شود.)
• سابقه خانوادگی
• ابتلا به برخی بیماری‌های ویروسی مانند هپاتیت C
• برخی آلرژن‌ها (افرادی که در معرض برخی آلرژن‌ها هستند در خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری لیکن پلان یا خزه پوستی قرار دارند. از جمله‌ی این آلرژن‌ها می‌توان به آنتی بیوتیک‌ها، آرسنیک، طلا، دیورتیک‌ها و برخی رنگ‌ها اشاره داشت.)

تشخیص لیکن پلان

هر زمان که بثورات پوستی مایل به بنفش بر روی پوست خود دیدید و یا آن که ضایعات سفید رنگ در دهان‌تان وجود داشتند باید به پزشک مراجعه کنید. بهتر است که در همان ابتدا به متخصص پوست مراجعه کنید، در غیر این صورت چنان‌چه علائم لیکن پلان در شما خیلی مشخص نباشند و یا آن که وضعیت پوست شما خیلی بد باشد خودِ پزشک شما را به متخصص پوست ارجاع خواهد داد.

متخصص می‌تواند با یک بررسی بصری بیماری را تشخیص دهد، اما در صورتی که با آزمایش فیزیکی بیماری تشخیص داده نشود، از آزمایش‌های بیش‌تری استفاده خواهد شد. یکی از این آزمایش‌ها احتمالاً بیوپسی یا بافت برداری خواهد بود، آزمایشی که در طی آن نمونه‌ای از پوست را جدا می‌کنند و در زیر میکروسکوپ به بررسی آن می‌پردازند.

اگر پزشک بر این گمان رود که عفونت می‌تواند یکی از علل مشکل باشد، ممکن است آزمایش هپاتیت c را نیز تجویز کند.

درمان لیکن پلان

برای موارد ضعیف و متوسط لیکن پلان عموماً نیازی به درمان نیست و علائم پس از مدتی به طور خود به خود از بین می‌روند. اما اگر علائم لیکن پلان بیمار را آزار دهند، احتمالاً پزشک از دارو استفاده خواهد کرد. البته این داروها برای درمان لیکن پلان نیستند، بلکه در واقع برای کنترل شدت علائم لیکن پلان به کار می‌روند. داروهایی که اغلب برای کنترل علائم این بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارت‌اند از:

• رتینوئیدها، که مربوط به ویتامین آ هستند و عمدتاً نیز به صورت موضعی مورد استفاده قرار می‌گیرند
• کورتیکواستروئیدها، که برای کاهش التهاب هستند و معمولاً به صورت تزریقی و دهانی مورد استفاده قرار می‌گیرند
• آنتی‌هیستامین‌ها (برای کاهش التهاب)
• کرم‌های غیر استروئیدی
• نور درمانی (با استفاده از امواج فرابنفش)

اما سوای درمان‌هایی که پزشکان استفاده می‌کنند، خود بیمار نیز می‌تواند یک سری کارها را انجام دهد تا علائم بیماری در او کم‎تر شوند. برخی کارهای مفید برای درمان لیکن پلان به قرار زیر هستند:

1. استفاده از حمام جو دوسر
2. اجتناب از خراشیدن پوست
3. استفاده از کمپرس سرد روی بثورات

سخن آخر

لیکن پلان بیماری خطرناکی نیست و پس از مدتی معمولاً به طور خود به خود از میان می‌رود. با این حال در برخی افراد ممکن است علائم آن موجب آزار شوند، چه از لحاظ زیبایی و چه از لحاظ درد و آرامش. بهتر است برای کنترل علائم، بیمار حتماً زیر نظر پزشک باشد و درمان‌های پزشک را دنبال کند و البته از نکاتی که در بالا به عنوان درمان‌های خانگی گفته شد نیز استفاده نماید.

منابع:

1. https://www.healthline.com/health/lichen-planus