هورمون آزاد کننده کورتیکوتروپین CRH که به نام فاکتور آزادکننده کورتیکوتروپینCRF، هم شناخته میشود، یک هورمون پپتید است که موجب سنتز و رهاسازی هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک از غده هیپوفیز میشود. به این طریق این هورمون پاسخهای ما را در برابر استرس، عادات، افسردگی و ... تحت تاثیر قرار میدهد.
یک هورمون پپتیدی Peptide hormone عصبی است که عملکرد عصبی عضلانی، عاطفی و رفتاری ما را در برابر استرس تنظیم میکند. شامل 41 آمینو اسید است و توسط هسته مرکزی هیپوتالاموس ترشح میگردد. این هورمون برای نخستین بار در سال 1981 در هیپوتالاموس یک گوسفند شناسایی شده است، بعدها در نمونههای دیگر مانند موش، خرگوش، انسان و... مورد بررسی قرار گرفت. CRH توسط دو گیرنده پروتئینی متمایز به نامهای CRHR1 و CRHR2 عمل میکند.
CRHR1 در مناطقی از مغز که کنترل حسی و حرکتی را به عهده دارند، مانند پوشش کورتنی، پیاز بویایی، هیپوکامپ، آمیگدال (بادامه مغز)، گانگلیون پایه، مخچه، هسته هیپوتالاموس میانی و جانبی موجود است. CRHR2 برعکس، در مناطق زیری کورتکس، مانند: سپتوم جانبی، هسته بستر ترمینال استری، هسته هیپوتالاموس ونتومدیال و هسته میانی و پوستهای آمیگدالا، دیده میشود.
در هیپوفیز قدامی، CRHR1 در آزادسازی ACTH در پاسخ به CRH شرکت میکند. CRH متلعق به خانواده نوروپپتیدها میباشد، که شامل اوروکورتینهای 1-2-3 است. اوروکوتینها به هر دو نوع گیرندههای CRH وصل میشوند و همراه با CRH نقش مهم و حیاتیای را در کنترل استرس، اضطراب و افسردگی، تحریک، رفتار تغذیهای، سوخت و ساز انرژی و عملکرد هضم و قلب و عروق به عهده دارد.
در پاسخ به استرس، غده هیپوتالاموس، هورمون CRH آزاد میکند و موجب میشود هیپوفیز قدامی، ACTH را وارد چرخهی خون کند. متعاقبا، ACTH به گیرنده خود در قشر آدرنال متصل میشود و موجب آزادسازی هورمونهای استر مثل کورتیزول میگردد.
تغییر عملکرد محور HPA(هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال) به عنوان یک عامل اصلی در اختلال افسردگی شناخته میشود و معمولا در بیماران مبتلا به افسردگی شدید دیده میشود. چندین مطالعه وجود مقادیر بالای CRH را در هپوتالاموس، هسته رافه، قشر پیشانی، افراد دارای احساس افسردگی و تمایل به خودکشی، نشان داد.
مطالعاتی هم وجود دارد که نتایج بالا را نقض میکند و نشان دهنده مقادیر کم CRH در افراد افسرده است. در مغز پروتیین متصل به (CRH (CRH-BP، با CRH برای کاهش سیگنالهایش تعامل میکند. تحقیقات نشان میدهد در افراد مبتلا به افسردگی، CRH-BP در تنظیم و زیر و بم کردن سیگنالهای CRH نقش مهمی دارد.
مقادیر بالای CRH و به دنبال آن افزایش هورمونهای استرس در خون، هستهی اصلی در اختلال اضطراب در نظر گرفته میشود. یک تحقیق جدید، پیشنهاد میدهد که با حذف ژن CRH از هیپوتالاموس، میتوان ترشح هورمون استرس(کورتیزول) را تقلیل داد و واکنشهای اضطرابی مانند ترس، بدگمانی و بیخوابی را به حداقل رساند.
CRH نقش مهمی در اعتیاد به مواد مخدر دارد. قرار گرفتن در معرض مواد مخدر نه تنها هورمون استرس را در خون افزایش میدهد بلکه سنتز و ترشح CRH را هم در آمیگدال(بادامه مغز) بیشتر میکند. در فواصل بین مصرف مواد، فعالیت محور HPA(هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال) کم میشود اما سنتز و ترشح CRH بیشتر میشود، در نتیجه اضطراب و افسردگی در این دوران شکل میگیرد. CRH همراه با اوروکورتینها در مصرف بیش از حد الکل نقش مهمی دارند.