آشنایی با رایج‌ترین داروهایی که برای جراحی تجویز می‌شوند
داروهای رایج استفاده شده در قبل، حین و پس از عمل جراحی شامل طیف گسترده‌ای ست که برای هر بیمار متفاوت است. این تفاوت به این علت است که داروی مخصوصی که شما دریافت می‌کنید براساس عوامل مختلفی تجویز می‌شود که شامل این موارد است: نوع عمل جراحی شما، نوع بیهوشی که قرار است دریافت کنید و مشکلات و شرایط پزشکی که دارید.
با این وجود دسته داروهایی که تجویز می‌شوند اغلب یکسان است. آنتی بیوتیک‌ها، مسکن‌ها، آرام بخش‌ها، بیهوش کننده‌ها، ضدانعقادها و... دسته‌های دارویی هستند که در ادامه بیشتر با آنها آشنا خواهید شد و داروهایی از هر دسته خواهید شناخت.
داروهای قبل از جراحی
قبل از جراحی شما با متخصص بیهوشی ملاقات می‌کنید. در این ملاقات، تمامی مسائل پزشکی و دندان پزشکی و آلرژی شما بررسی می‌شود و البته تمامی داروهایی که مصرف می‌کنید که شامل: مکمل‌های گیاهی و معدنی، ویتامین‌ها و... است و هرگونه داروی بدون نسخه‌ای مانند آسپرین.
به علاوه با اطمینان خاطر به متخصص بیهوشی خود درباره‌ی مصرف هرگونه داروی غیرمجاز و مخدر، سیگار کشیدن و مصرف الکل بگویید. این موارد می‌توانند بر روی میزان بهبودی شما از جراحی تاثیر بگذارند و هم‌چنین مشخص می‌کنند که چه نوع و چه دوزی از داروهای بیهوشی برای شما کاربردی و مناسب خواهد بود.
از طرف دیگر، توجه به این نکته ضروری است که ترک سیگار قبل از عمل بسیار عالی و مهم است زیرا خطر عوارض ریه بعد از عمل را کاهش می‌دهد، از جمله مهمترین این عوارض سینه پهلو (ذات الریه) است. متخصص بیهوشی هم‌چنین درباره‌ی عکس العمل بدن شما نسبت به بیهوشی و سابقه‌ی بیهوشی خودتان و خانواده‌تان می‌پرسد.
قبل از جراحی ممکن است یک آنتی بیوتیک برای شما تجویز شود برای جلوگیری از عفونت‌های ناحیه‌ی جراحی. آنتی بیوتیک‌ها دسته‌ای از داروها هستند که برای مبارزه با باکتری‌ها استفاده می‌شوند. آنها اغلب به صورت خوراکی (از راه دهان) مصرف می‌شوند و یا از راه داخل عروقی (از طریق IV لاین)
انتخاب آنتی بیوتیک بستگی به نوع جراحی بیمار دارد. برای مثال بیماری که جراحی قلب باز (بای پس عروق کرونری) دارد، حدودا یک ساعت قبل از شروع عمل و برش زدن، آنتی بیوتیکی به نام آنسف (سفازولین) دریافت می‌کند. سفازولین از طریق داخل عروقی داده می‌شود و جزو گروه نسل اول سفالوسپورین هاست که ساختار مشابهی با پنی‌سیلین دارد.
داروهای حین جراحی
سه نوع بیهوشی متفاوت وجود دارد:
1- بی‌حسی موضعی:
شما هوشیارید و دارو به زیر پوست شما تزریق می‌شود برای بی‌حسی و بلاک درد در موضع خاصی از بدن. برای مثال برداشتن خال در پشت کمر.
2- بی‌حسی منطقه‌ای:
شما هوشیارید و دارو به درون ناحیه‌ای از اعصاب خصوصا درون کانال نخاعی تزریق می‌شود برای بی‌حسی بخشی از بدن که تحت جراحی قرار می‌گیرد. برای مثال بی‌حسی اپی دورال که برای عمل سزارین انجام می‌شود و از کمر به پایین بیمار بی‌حس می‌شود.
3- بیهوشی عمومی:
شما خوابید و دارویی دریافت می‌کنید که باعث می‌شود درد را در هیچ کجای بدنتان احساس نکنید. برای مثال جراحی برداشت کیسه صفرا یا آپاندیس.
بیشتر عمل‌های جراحی بزرگ به بیهوشی عمومی نیاز دارند. با بیهوشی عمومی، از دارویی به نام بیهوش کننده استفاده می‌شود که باعث بیهوش شدن و اطمینان از عدم احساس درد می‌شود. می‌توان از طریق ورید (داخل وریدی) یا از طریق ماسک تنفسی یا لوله دارو را استفاده کرد. برای مثال دیپریوان (پروپوفل) یک داروی آرام بخش با طول اثر کوتاه است که برای القا بیهوشی استفاده می‌شود.
اینتوبیشن
برای بیهوشی عمومی لوله‌ی تنفسی استفاده می‌شود که متخصص بیهوشی آن را درون نای بیمار قرار می‌دهد تا مطمئن شود بیمار طی جراحی به طور مناسب نفس می‌کشد. به علاوه یک دارو که شل کننده نام دارد همراه بیهوشی داده می‌شود تا ماهیچه‌های بدن بیمار را طی جراحی عمیقا شل کند.
آرام بخش‌ها
باربیتورات‌ها و بنزودیازوپین‌ها که معمولاً به عنوان "آرام بخش" شناخته می‌شوند، دو دسته مرتبط با داروهای تجویزی هستند که برای پایین آوردن فعالیت سیستم عصبی مرکزی استفاده می‌شوند. آنها گاهی همراه بیهوشی یا حین ریکاوری برای آرام کردن بیمار استفاده می‌شوند.
سه مثال بنزودیازوپین‌ها که معمولا برای آرام بخشی و تسکین استفاده می‌شود شامل:
- آتیوان (لورازپام)
- والیوم (دیازپام)
- وارسد (میدازولام)
داروهای پس از جراحی
پس از این که جراحی به طور کامل به پایان رسید، بیمار به اتاق ریکاوری منتقل می‌شود. جایی که پرستاران علائم حیاتی بیمار را تحت نظر می‌گیرند ( نبض، تعداد تنفس، فشارخون) و مطمئن می‌شوند که درد به اندازه کافی کنترل می‌شود تا زمانی که بیمار از بیهوشی برگردد و کاملا هوشیار شود.
اگر نیاز باشد بیمار به مدت یک شب یا بیشتر در بیمارستان بماند، برای استراحت و کنترل درد و بهبودی به بخش بستری جراحی منتقل می‌شود. در مدت بستری، پرستارها و پزشکان همچنان علائم حیاتی و میزان برون ده ادراری و نیز مقدار مایعات تزریق شده را تحت نظر می‌گیرند.
جراحان هم‌چنین ممکن است دستورات مخصوصی برای ناحیه‌ی برش جراحی داشته باشند مانند چگونگی مراقبت صحیح از زخم و دستور انجام آزمایش‌های خونی برای بررسی نشانه‌های خون‌ریزی و عفونت.
به علاوه این دستورات مراقبتی، داروهایی مانند مسکن‌های درد نیز تجویز می‌شوند تا در مدتی که بدن بیمار بهبود میابد درد را کاهش دهند و یا از بین ببرند.
مسکن‌ها
مسکن‌ها یا داروهای درد، داروهایی هستند که برای کنترل درد پس از جراحی استفاده می‌شوند. آنها به اشکال متنوعی موجود هستند و از راه‌های مختلفی از جمله IV، قرص، شیاف، مایع و حتی به صورت پچ در دسترس هستند که در روش پچ دارو از طریق پوست جذب می‌شود. قدرت داروهای ضد درد برای هر فرد بسیار متفاوت است، همانطور که دوز تجویز شده توسط پزشک می‌تواند از یک بیمار به بیمار دیگر متفاوت باشد. به همین دلیل، داروهای تجویز شده بستگی به شرایط بیمار دارند.
بسیاری از مسکن‌ها بعد از عمل حاوی مواد مخدر، کاملاً یا بهمراه استامینوفن یا NSAIDها (ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی) هستند. معمولا داروهای تجویز شده در بیمارستان پس از جراحی که از طریق داخل وریدی استفاده می‌شوند و مخدر هستند شامل:
- دورامورف (مورفین)
- دیلودید (هیدرومورفون)
پس از مرخص شدن از بیمارستان، داروهای مسکنی که تجویز می‌شوند شامل:
- لورتاب یا ویکودین (استامینوفن/هیدروکدئین)
- پرکوست (استامینوفن/اکسی کدئین)
از دیگر داروهای مسکنی که ممکن است پزشک شما تجویز کند شامل:
- اولترام (ترامادول)
- INSAIDها (مثلا ایبوبروفن)
- تیلنون (استامینوفن)
ضد انعقادها
داروی بسیار مهم دیگری که پس از جراحی تجویز می‌شود، ضد انعقاد است. این دارو روند لخته شدن خون را آهسته و کند می‌کند. این موضوع بسیار حیاتی ست زیرا یکی از خطرهای جراحی لخته‌های خونی ست، خصوصا در سیاهرگ‌های عمقی و اغلب در پاها رخ می‌دهد.
برای جلوگیری از تشکیل لخته‌های خونی و ایجاد عوارضی همچون سکته و آمبولی ریوی (وجود لخته در ریه‌ها) داروی ضدانعقاد به صورت داخل عروقی یا خوراکی تجویز می‌شود. برای مثال ضدانعقادها شامل:
- آرگاتروبان
- کومادین (وارفارین)
- هپارین
- لوونوکس (انوکساپارین)
داروهای کاهش علائم
در آخر، پزشک شما ممکن است دیگر داروهایی تجویز کند برای کاهش ناراحتی شما و علائمی که ممکن است پس از جراحی یا به علت مصرف داروها داشته باشید( تهوع و یبوست اغلب همراه با مصرف مخدرها اتفاق می‌افتند.) برای مثال ممکن است این داروها تجویز شوند:
- کاهنده اسید معده مانند بلاک کننده H2: پپسید (فاموتیدین)
- نرم کننده مدفوع و ملین‌ها مانند پری کولاک (دوکوزات سدیم/سنوساید)
- داروهای ضدتهوع مانند زوفران (اندانسترون)
سخن پایانی
وقتی صحبت از عمل جراحی می‌شود، این یک واقعیت غیرقابل انکار است که داروها باعث می‌شوند که عمل‌ها قابل تحمل‌تر شوند، بهبودی سریع‌تر و درد کمتر باشد. این بدان معنا نیست که داروها می‌توانند از همه چیز مراقبت کنند، زیرا داروها فقط می‌توانند روند بهبودی را بهتر کنند.
بیماری که مایل به برخاستن و حرکت پس از عمل باشد، احتمال ابتلای کمتری به ذات‌الریه دارد نسبت به بیمارانی که از تختخواب خود خارج نمی‌شوند. بیمار که به طور فعال در توانبخشی شرکت می‌کند، اغلب قوی‌تر خواهد بود و بازگشتش به فعالیت‌های عادی بهتر از فردی است که تمرینات را به زور و بدون علاقه انجام می‌دهد.
منابع:
مطالب مرتبط
رعنا فرحی
دانش آموخته رشته تکنولوژی جراحی (اتاق عمل)
