دلایل زخم معده، احساس سوزش در معده و دردهای شکمی چیست و چگونه درمان می‌شوند

زخم معده Peptic Ulcer چیست

زخم معده، زخمی باز است که در غشای داخلی معده و بخش بالایی روده کوچک می‌تواند ایجاد شود. مشخص‌ترین علامت زخم معده درد در معده است. زخم معده شامل دو نوع است:

زخم معده‌ای که در بخش داخلی معده ایجاد می‌شود.
زخم دوازدهه که در داخل بخش بالایی و سمت راست روده کوچک (دوازدهه) ایجاد می‌شود.

شایع‌ترین علل ایجاد زخم معده، عفونتی است که از طریق باکتری هلیکوباکتر پیلوری Helicobacter pylori ایجاد می‌شود و هم‌چنین استفاده طولانی مدت از آسپرین و داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب (NSAIDs) مانند آدویل، آلِو و ...

عواملی همچون استرس و استفاده بیش از اندازه از غذاهای پر ادویه موجب بروز زخم معده نمی‌شود. اما می‌توانند علائم آن را تشدید کنند.

علت ایجاد زخم معده

زخم معده زمانی به وجود می‌آید که اسید معده به دلیل افزایش، شروع به تخریب غشای داخلی معده یا روده کوچک می‌کند. اسید می‌تواند باعث ایجاد زخمی دردناک و باز شود که گاهی خون‌ریزی نیز می‌کند.

بخش داخلی دستگاه گوارش با یک لایه موکوسی پوشانده شده که به طور معمول از بافت در برابر اسید معده محافظت می‌کند. اما اگر مقدار اسید معده بیش از حد معمول شود یا میزان موکوس کاهش یابد زخم ایجاد می‌شود.

اما چه عواملی باعث افزایش میزان اسید معده یا کاهش مقدار موکوس می‌شوند؟

1- یک نوع باکتری

باکتری هلیکوباکتر پیلوری به طور معمول در لایه موکوسی معده و روده کوچک زندگی می‌کند. اغلب این باکتری قادر به ایجاد مشکل نمی‌باشد. اما در برخی شرایط می‌تواند موجب بروز التهاب در لایه داخلی معده شود و در نهایت زخم معده را به وجود آورد. هنوز مشخص نیست عفونت هلیکوباکتر پیلوری چگونه گسترش پیدا می‌کند. این اتفاق ممکن است در پی تماس خیلی نزدیک افراد با یکدیگر، مثل بوسیدن، رخ بدهد. هم‌چنین این باکتری از طریق آب و غذا نیز می‌تواند وارد بدن افراد شود.

بیشتر بخوانید:

باکتری هلیکوباکتر پیلوری H.Pylori چیست

علل، علائم و درمان زخم‌های گوارشی

علل سوزش سر دل یا رفلاکس معده و راه‌کارهایی برای درمان آن

2- استفاده طولانی مدت از برخی مسکن‌ها

استفاده از آسپرین‌ها، برخی دیگر از داروهای بدون نیاز به نسخه و داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب می‌توانند موجب آسیب و التهاب بخش داخلی معده و روده کوچک شوند. این داروها شامل:

داروهای نام برده شده شامل استامینوفن نمی‌شود. زخم معده در بزرگسالانی که به طور مرتب از این داروها استفاده می‌کنند و یا افرادی که از این داروها برای درمان آرتروز استفاده می‌کنند شایع است.

3- سایر داروها

برخی داروهای دیگر نیز وجود دارند که مصرف مرتب آن‌ها احتمال ایجاد زخم معده را افزایش می‌دهد، از جمله:

داروهای استروئیدی
داروهای ضد انعقاد
آسپرین‌های دارای دُز پایین
مهارکننده‌های سروتونین
آلندرونات و رزدرونات.

عوامل افزایش دهنده احتمال ایجاد زخم معده

1- استفاده از دخانیات

استعمال دخانیات و مصرف مواد مخدر در افرادی که دارای عفونت ناشی از هلیکوباکتر پیلوری هستند موجب افزایش احتمال ایجاد زخم معده می‌شود.

2- مصرف بیش از اندازه الکل

الکل می‌تواند باعث تحریک و تخریب موکوس معده شود و به این ترتیب موجب افزایش میزان تولید اسید معده و در نهایت ایجاد زخم معده شود.

3- استرس

داشتن استرس بیش از اندازه و غیرقابل کنترل در تشدید علائم زخم معده تاثیرگذار است.

4- مصرف بیش از اندازه غذاهای چرب

رژیم غذایی نامناسب و استفاده از غذاهای پر چرب در افزایش علائم زخم معده دخیل است

این عوامل به تنهایی موجب بروز زخم معده نمی‌شوند، اما وجود آن‌ها می‌تواند موجب تشدید علائم و یا دشوار شدن روند درمان زخم معده شود.

علائم زخم معده

احساس سوزش و درد در معده
احساس پری در معده، نفخ و آروغ زدن
عدم تحمل غذاهای پرچرب
احساس گر گرفتگی در قلب
حالت تهوع

بارزترین علامت زخم معده احساس سوزش در معده است. اسید معده موجب تشدید درد می‌شود. زمانی که معده خالی باشد میزان تولید این اسید نیز افزایش می‌یابد. درد می‌تواند با خوردن غذاهای مشخص یا مصرف داروهای بافری (buffered) که اسید معده را خنثی می‌کنند کاهش یابد، اما درد دوباره می‌تواند بازگردد و در فاصله زمانی بین دو وعده غذا و یا در هنگام شب شدت پیدا کند.

تقریبا سه چهارم افراد مبتلا به زخم معده ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند. در برخی موارد نادر، زخم معده می‌تواند موجب بروز علائم شدیدی شود. از جمله:

استفراغ و بالا آوردن خون (در این حالت خون می‌تواند قرمز یا سیاه باشد)
وجود خون سیاه در مدفوع یا دفع مدفوع سیاه
سختی در تنفس
احساس ضعف شدید
تهوع
کاهش وزن غیرطبیعی
تغییر در وضعیت اشتها

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

هر زمانی که علائم بالا را مشاهده کردید یا شاهد تشدید آن بودید به پزشک مراجعه کنید. هم‌چنین در صورتیکه از داروهای کاهش دهنده اسید معده استفاده کردید اما درد بار دیگر بازگشت باید به پزشک مراجعه کنید.

مشکلات ناشی از زخم معده

1- خون‌ریزی داخلی

خون‌ریزی اگر شدت زیادی نداشته باشد می‌تواند رفته رفته موجب کم خونی شود، اگر خون‌ریزی شدید باشد ممکن است نیاز به بستری شدن و انتقال خون باشد. خون‌ریزی شدید ممکن است باعث ایجاد استفراغ خون آلود یا دفع مدفوع خونی شود.

2- عفونت

زخم معده می‌تواند باعث ایجاد یک حفره در دیواره معده یا روده کوچک شود و به این ترتیب شما را در معرض ابتلا به عفونت‌های جدی در بخش شکمی قرار دهد.

3- انسداد

زخم معده در برخی شرایط می‌تواند موجب مسدود شدن مسیر عبور غذا در ناحیه گوارشی شود، این مسئله باعث می‌شود شما بدون خودن غذای کافی و دریافت مواد مورد نیاز بدن احساس سیری کنید، یا محتوای معده را بالا آورید و در نهایت دچار کاهش وزن شدید و سوءتغذیه شوید.

جلوگیری از ایجاد زخم معده

با استفاده از برخی راهکارهای ساده می‌توانید از بروز زخم معده جلوگیری کنید. این اقدامات عبارتند از:

1- محافظت از خود در برابر عفونت‌ها

محققان هنوز نتوانسته‌اند دریابند هلیکوباکتر پیلوری چگونه منتشر می‌شود، اما شواهد نشان می‌دهند این باکتری می‌تواند از فردی به فرد دیگر و هم‌چنین از آب و غذای آلوده به انسان منتقل شود. شما می‌توانید اقداماتی انجام دهید که از طریق آن‌ها از بروز عفونت ناشی از هلیکوباکتر پیلوری جلوگیری کنید، مثلا دست‌های خود را به صورت مرتب با آب گرم و صابون مایع شستشو دهید، مواد غذایی را به صورت کامل طبخ کنید و در هر شرایطی از آب تصفیه شده استفاده کنید.

2- در استفاده از مسکن‌ها احتیاط کنید

اگر شما از آن دسته افرادی هستید که به طور مرتب از داروهای مسکن استفاده می‌کنید باید از روش‌هایی استفاده کنید که احتمال ایجاد زخم معده ناشی از مصرف این داروها را کاهش می‌دهد، به طور مثال می‌توانید این داروها را همراه با غذا مصرف کنید. با پزشک خود مشورت کنید و از او بخواهید پایین‌ترین دُز ممکن از مسکن را برای شما تجویز کند که در عین تاثیر بر کاهش درد، آسیبی به معده شما نیز وارد نشود. از مصرف داروهای مسکن و نوشیدنی‌های الکلی به طور هم زمان و با فاصله کم پرهیز کنید. زیرا ترکیب الکل با این داروها احتمال ایجاد زخم معده را افزایش می‌دهد.